واكاوي مولفه‌هاي هوش‌ معنوي در ادب عرفاني با تكيه بر مثنوي مولانا

An Analysis of Spiritual Intellect in Mystic Literature: The Case of Mathnavi

ادبيات قلمرو‌هاي وسيعي را دربرمي‌گيرد كه شامل موضوعات گوناگوني است؛ با دانش‌هاي متعددي در ارتباط است و روش‌هاي مختلفي را نيز براي بررسي و مطالعه آن مي‌توان به‌كار گرفت. به‌عبارت ديگر، بسياري از مسائل ادبي «چندتباري» هستند و در علوم مختلف ريشه دوانده‌اند؛ از جمله روان‌شناسي. مفهوم هوش‌معنوي، با موضوعاتي از معاني يا ارزش‌ها در پيوند است كه به موجب آن جايگاه هوش در زندگي ما در بافت و زمينه‌اي غني‌تر از معاني قرار مي‌گيرد. هرچند اصطلاح هوش‌معنوي از دستاوردهاي حوزه عرفان نيست و در روان‌شناسي محل بحث و بررسي است، اما اين به‌معناي متروك‌ماندن موضوع در آثار عرفاني ما نيست. اگر منصفانه بنگريم، مباحث مربوط به هوش‌معنوي و معادل‌هاي آن به‌صورت بسيار وسيع و پربار در ادب عرفاني ما بيان شده است. شاخصه معنويت و مذهب به‌ويژه هوش‌معنوي در عرصه شعر عرفاني در ادبيات فارسي و شعر مولانا از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. مقاله حاضر كه به روش توصيفي‌‌تحليلي و بر مبناي داده‌ها‌ي كتابخانه‌اي صورت گرفته است، نشان مي‌دهد كه ايمان، صلح‌، نوع‌دوستي و كاربرد صحيح آن در زندگي و سازگاري با ناملايمات دنياي واقعي از شاخصه‌هاي اصلي هوش‌معنوي در مثنوي مولاناست.

Literature includes comprehensive areas and covers various topics and issues. It relates to the numerous studies and we can use different methods for analyzing and studying it. In other words, most of the issues of literature are “multi-ethnic” and have been firmly rooted in diverse sciences such as psychology. The concept of spiritual intelligence is encountered with the issues followed by meanings and values that because of them our intelligence will be shaped in a more enriched context and background of meanings. Although the term “spiritual intelligence” is not considered to be one of achievements in the area of mysticism and it is discussed in the field of psychology, it does not mean that this issue is totally abandoned in mystical works. To be fair, concepts related to spiritual intelligence and their equivalents are represented broadly and fruitfully in our mystical literature. The elements of religion and spirituality, especially spiritual intelligence, are of great significance in the era of mystical poem in Persian literature and Rumi’s poetry. The present study is library-based with a descriptive-analytical method which indicates that faith, peace, altruism and its practice in life and also the tolerance of the adversities of real world, are the prominent elements of spiritual intelligence in Rumi’s Mathnavi.