بررسي عوارض وزن عروضي در بلاغت و زبان روايت فردوسي

Investigating the Effects of Metrics on Ferdowsi’s Narrative Rhetoric and Language

جستار پيشرو كوششي است براي به دست دادن سنجه هايي علمي در شناخت جزئياتي كه ناگزير در پي منظوم شدن روايت فردوسي، به متن او افزوده شده يا در متن او دگرگون شده اند. در اين پژوهش با اين پيشفرض كه فردوسي جز در مواردي كه وزن عروضي تغييراتي را در زبان روايت، الزامي ميكرده، تصرف ديگري در روايت منثور منبع/منابع خود نكرده است، در پي يافتن چندي و چوني اين تصرفات به بررسي هزار بيت از داستان سياوش، پرداخته ايم و در آن، ابيات متاثرشده از وزن عروضي را مشخص و تغييرات آن ها (فقط در سطح جمله) را بررسي كرده ايم. در بررسي ابيات، موارد افزوده شده يا دگرگون شده را در دو محور هم نشيني و جانشيني جاي داده ايم. بر پايه اين پژوهش ميتوان گفت كه مهم ترين و آشكارترين عارضه وزن عروضي در روايت فردوسي «گسترش زبان» در محور هم نشيني و «كنايي شدن زبان» در نتيجه گزينش هاي ادبي در محور جانشيني، بوده است. در برخي نمونه ها براي گزارش دگرگوني هاي روايت منظوم فردوسي، بخشهايي از آن را با روايت منثور ثعالبي مقايسه كرده ايم.

This paper attempts to suggest some scientific criteria for investigating what details have been added to his classic text because of some irresistible metric forces. In this research, we assumed that Ferdowsi had not changed the content of his source except for metrics. Hence, for finding how and why these changes have occurred, we have selected 1000 stanzas from one of his stories called Siavash. Then, we have specified the stanzas affected by metrics, and their sentence changes (not lexical) are analyzed. We have analyzed what Ferdowsi had added both from the syntagmatic point of view and paradigmatic point of view. Consequently, the most significant effects of metrics on Ferdowsi’s narration are “Langauge Extension” in the syntagmatic axis and “Ironical Language” in the paradigmatic axis. In order to explain the changes that are observed in Ferdowsi’s version of the story, it is compared with the version written by a famous writer, Sa’alabi.