بررسي چگونگي كارآمدي مؤلفه «شفاف‌سازي» الگوي برمن در ارزيابي ترجمه قرآن: موردپژوهي ترجمه رضايي اصفهاني

A Study of the Efficiency of Berman's Model in the Assessment of The Qur'an Translation; A Case study of Clarification Tendencies

ترجمة قرآن به‌عنوان حساس‌ترين متن مقدس، نياز به ارزيابيِ دقيق دارد. ارزيابيِ نظام‌مند بايد بر پاية نظريه‌ها و الگوهاي علمي صورت بگيرد. از آنجا كه تاكنون الگوي جامعي براي ارزيابي ترجمة قرآن ارائه نشده، لازم است ابتدا كارآمدي الگوهاي موجود در مطالعات ترجمه در ارزيابي ترجمة قرآن بررسي شود. نظريه‌پردازانِ ترجمه الگوهاي مختلفي براي ارزيابي ترجمه ارائه داده‌اند. در اين ميان الگوي ارزيابي ترجمة آنتوان برمن كه بر حفظ اصالت متن مبدأ و اجتناب از ايجاد تغيير در ترجمه تأكيد دارد، براي ارزيابي ترجمة مبدأگراي رضايي اصفهاني از قرآن كريم انتخاب شده است. بخش‌هاي بررسي شده اين تحقيق را ترجمة سوره‌هاي انفال، توبه، احزاب، حجرات و تحريم تشكيل مي‌دهد. برمن رويكردي منفي به ترجمه‌هاي آزاد و مقصدمحور دارد و در الگوي خود به سيزده گرايش ريخت‌شكنانه در ترجمه اشاره مي‌كند. پژوهش حاضر به قصد بررسي ميزان كارآمدي الگوي برمن در ارزيابي ترجمة قرآن، گرايش شفاف‌سازي را در ترجمة رضايي اصفهاني بررسي كرده است. اين بررسي نشان مي‌دهد كه در مواردي به‌دليل فقدان تأنيث و تثنيه در زبان فارسي، اصطلاحات و اشتقاقات عربيِ بدون معادل در زبان فارسي و واژگان عربيِ چندمعنا، شفاف‌سازي در ترجمة قرآن اجتناب‌ناپذير است، اما در ساير موارد شفاف‌سازي اختياري است و ميزان ضرورت آن با توجه به رويكرد ترجمه مشخص مي‌شود. ابهام‌هاي هدفمند قرآن مانند حروف مقطعه در تمام انواع ترجمه و ابهام آيات متشابه معنوي در ترجمة مبدأگرا بايد حفظ شود. از راهكارهاي اجتناب از شفاف‌سازي مي‌توان حفظ حذف‌هاي هدفمند به قرينة لفظي يا معنوي و ابهامِ هدفمند ضماير و اسم‌هاي اشاره، حفظ مجاز و استعاره و اكتفا به كمترين تغيير و اجتناب از توضيحات تفسيري و تعيين مصاديق را نام برد.

The translation of the Qur'an as the most sensitive text needs an accurate assessment. Translation theorists have presented different models for evaluating translation, but there has not been a scientific model for evaluating translation from Arabic to Persian, and in particular, translating the Holy Qur'an so far. To have such a model, it seems necessary first to examine the efficacy of translation assessment models in evaluating the Qur'an translation. For this purpose, present paper studies the efficacy of the Berman model and examines the efficiency of clarification tendency in the assessment of Rezaee ST-oriented translation as a case study. This study shows that in some cases, due to lack of femininity and dual forms in the Persian language, Arabic terms and derivations which have no equivalent in Persian and homonyms in Arabic vocabulary, clarification in the translation of the Qur'an is compulsory and inevitable. In other cases, however, clarification is optional and the translation approach determines the degree of its necessity. Clarification avoidance strategies include maintenance of omissions and ambiguities of demonstrative pronouns and nouns, Euphemism and metaphorical preservation; suffice to slightest change and avoidance of exegetical explanations and specifying instances