تفاوت رفتاري فرايندهاي واجي و واژ واجي در چارچوب رويكرد بهينگي: بررسي فرايند تضعيف در گويش كردي ايلام

The difference between Phonological and Morphophonemic Manifestations in Optimality Theory: Investigation of Lenition in Ilami Dialect of Kurdish

پژوهش حاضر به شيوi توصيفي-تحليلي در چارچوب رويكرد بهينگي، فرايند تضعيف (واكه شدگي) را در گويش كردي ايلام بررسي كرده است. داده ها به صورت ميداني با ضبط گفتار روزمره گويشوران شهرستان ايلام گردآوري و براساس شم زباني يكي از نويسندگان كه خود از گويشوران كردي ايلام است، تجزيه وتحليل شده است. بررسي داده ها نشان مي دهد كه فرايند واكه شدگي همخوان هاي g]، d و b] با طي مراحل ناسوده شدگي، حذف واكه ريشه، حذف واكه پيشوند و درنهايت تبديل همخوان به واكه صورت مي گيرد؛ همچنين واكه شدگي تنها در محيط هاي واژ-واجي روي مي دهد و در محيط هاي واجي باوجود فراهم بودن شرايط، تنها مرحله نخست، يعني ناسوده شدگي اعمال مي شود؛ همچنين در نوشتار پيش رو نشان داده شده است كه در تبيين فرايندهاي داراي تناوبات واجي كه طي چندين مرحله اعمال مي شوند، انگاره بهينگي متوالي از بهينگي موازي كارآمدتر است، به اين دليل كه انگاره بهينگي متوالي مراحل مياني و شيوه تحولات واژ-واجي كلمات را به صورت مرحله به مرحله نشان مي دهد.

The current study aims at investigating the manifestations of lenition in Ilami dialect of Kurdish based on optimality theory. The study was conducted in a descriptive-analytical method and the data were collected through a survey while recording the daily speech of speakers living in Ilam and were finally analyzed according to the linguistic intuition of one of the writers as a native speaker of the dialect studied. The analysis of the data shows that the vocalization of [b, d, g] is applied respectively through the processes of consonant approximation, deletion of stem vowel, deletion of prefix vowel, and finally conversion of the consonant into a vowel. Moreover, it has been revealed that vocalization is applied only in morphophonemic environments and in phonemic ones only the first process, namely consonant approximation, is applied. The findings also show that in explaining those processes having phonemic alternations and applied in several passes, serial model is of more efficacy than the parallel one since the former depicts the intermediate levels and the morphophonemic developments of the words in a step-to-step manner.