طبقه بندي و تعيين تغييرات رژيم جريان آب رودخانه اي با استفاده از شاخص هاي هيدرولوژيكي IHA مطالعۀ موردي: (رودخانۀ خرمارود - استان گلستان)

Classification and identification of changes in river flow regime using the Indicators of Hydrologic Alteration (IHA) Case study: (The Khormarud River- Tilabad Watershed- Golestan Province)

در تحقيق حاضر با استفاده از شاخصهاي تغييرات هيدرولوژيكي IHA، تغييرات رژيم هيدرولوژيكي در دو دورۀ آماري «رژيم جريان طبيعي» و «رژيم جريان تغييريافته» در ايستگاه هيدرومتري نوده خاندوزه واقع در خروجي حوضۀ آبخيز تيلآباد (استان گلستان) بررسي شد. براساس روش IHA، در مجموع 67 پارامتر آماري توسط نرمافزار IHA7 محاسبه شد؛ اين پارامترها به دو گروه شاخصهاي تغييرات هيدرولوژيكي IHA در محدودۀ هدف RVA و مؤلفۀ جريان محيط زيستي EFCs تقسيم شدند. به منظور تفكيك و تعيين ميزان اختلاف معنادار بين مقادير ميانگين دوره با رژيم جريان طبيعي نسبت به دورۀ رژيم جريان تغييريافته از آزمون رقم معناداري استفاده شد. براي طبقه بندي رژيم جريان نيز روش طبقه بندي توسعه‌يافته توسط كوئسلاتي و همكارانش به كار برده شد. نتايج تحقيق حاضر نشان ميدهد الگوي رژيم جريان آب سالانه طي دورۀ آماري 1346 تا 1395 از طبقۀ «رواناب دائمي PR» به «دائمي با سيلابهاي ناگهاني PF» تغيير كرده است. فعاليتهاي انساني در حوضۀ آبخيز تيلآباد سبب كاهش مقادير جريانهاي كم، دبي حداقل و ميانگين ماهانه، مدت زمان تداوم جريان، تعداد پالس هاي جريانهاي زياد، مدت زمان تداوم سيلاب هاي كوچك و بزرگ، ميانگين حداقل جريانهاي يك، هفت و 90 روزه و همچنين ميانگين حداكثر جريانهاي هفت و 90 روزه در هر سال آبي شده و به عكس سبب افزايش مقدار و فراواني دبي اوج سيلاب هاي كوچك و بزرگ، تعداد روزهاي جريان با دبي صفر، فراواني جريانهاي خيلي كم و ميانگين حداكثر جريان يك‌روزه در هر سال آبي شده است. همچنين، تغيير مدت تداوم و زمان وقوع رخدادهاي جريانهاي زياد و خيلي كم سالانه را در پي داشته است.

In this research, using the Indicators of Hydrologic Alteration (IHA), the hydrologic regime alteration in two periods natural flow regime and altered flow regime at the hydrometric station of Nodeh Khandus, located at the outlet of the Tilabad Watershed in Golestan Province was investigated. On the basis of IHA method, a total of 67 statistical parameters are calculated using IHA7 software. These parameters are subdivided into 2 main groups, the IHA parameters and the Environmental Flow Component (EFC) parameters. A significance count used to determine the significant difference between the median values of the pre- and post- alterating periods. To classify flow regime, the classification method developed by Oueslati et al. was used. The results of this research indicate that the annual flow regime during the period of 1968 to 2016 from Perennial Runoff to Perennial Flashy has altered. Human activities in the Tilabad Watershed can be responsible for the magnitude of low flows, the minimum and mean monthly discharge, frequency and duration of high pulses, duration of small and large floods, indicators of annual minimum, 1, 7 and 90-day means, as well as indicators of annual maximum 7 and 90-day means. On the contrary, the agents are responsible for an increase the magnitude and frequency of small and large floods peak flow, number of zero-flow days, frequency of extreme low flows during each water year, annual maximum, 1-day mean, as well as changein timing of annual extreme water conditions, frequency and duration of high and low pulses.