واكاوي شناختي - كاربردشناختي جمله‌هاي شرطي در زبان فارسي

A Cognitive and Pragmatic Analysis of Persian Conditionals

پژوهش حاضر تحقيقي بنيادي و توصيفي است كه داده ­هاي آن عمدتاً برگرفته از گفتار محاوره­اي محيط در طول يك دورۀ سه ­ماه بوده است. پس از ضبط و آوانويسي داده­ ها، پيكره­اي مشتمل بر حدود سي و پنج جملۀ شرطي زبان فارسي با روش نمونه ­گيري كنترل ­شده انتخاب شد و سپس بر اساس رويكردهاي شناختي ـ كاربردشناختي، در سه بخش عمده تحليل و نتايج حاصل شد. در بخش نخست مطالعه، ضمن معرفي چارچوب نظري، سويتسر (1990) دربارۀ وجود روابط سه‌گانۀ محتوايي، معرفتي و كارگفتي در جمله­ هاي شرطي، كارايي اين چارچوب در تحليل جمله ­هاي شرطي زبان فارسي را مي‌سنجد. در بخش دوم، انواع خوانش‌هاي برگرفته از حرف شرط «اگر» كه مشتمل بر خوانش شرط لازم و كافي، خوانش بيانگر مبتدا و خوانش امتيازي بودند معرفي و تبيين مي‌شود. بخش سوم كه بر نقش مفاهيم ذهنيت (Langacker, 1990, 1999) و بيناذهنيت (Traugott & Dasher, 2005) در كاربرد جمله­هاي شرطي تمركز دارد، نشان مي‌دهد كه مفاهيم مذكور چارچوب قابل ‌قبولي را براي فهم بهتر ماهيت فرض‌انگاري در ساخت‌هاي شرطي ارائه مي‌دهد. در­ مجموع، علاوه بر تحليل جمله­ هاي شرطي از يك ديدگاه شناختي جديد، آنچه اين كاوش را از بررسي‌هاي پيشين متمايز مي‌سازد، بررسي ماهيت جمله ­هاي شرطي سرخود است كه در مطالعات محققان زبان فارسي عمدتاً مغفول مانده است. در اين زمينه نگارندگان با بهره­ گيري از چارچوب جديد دستور كلام (Kaltenböck, Heine & Kuteva, 2011; Heine, Kaltenböck & Kuteva, 2016) نشان مي­ دهند كه چنين بندهايي برگرفته از جمله­ هاي شرطي كامل و با فرايند عضوگيري ساخته شده است كه انگيزۀ اين فرايند بيشتر برجسته‌سازي عناصر موقعيت كلام چون ذهنيت و بيناذهنيت است.

The current study will be focused on the analysis of modern Persian conditionals based on a cognitive-pragmatic approach. The study proceeds to answer three questions: 1) Can Sweetser's (1990) theoretical model elucidate the different cognitive and pragmatic dimensions of Persian conditionals? 2) What are the conventional readings of agar (‘if’, the common particle in Persian for the conditionals) in Farsi, and in which conditionals are they most present? an‎d finally 3) Can we draw a relationship between subjectivity / intersubjectivity and conditionals? The study assumed a pure and descriptive research whose data were largely derived from contemporary spoken Persian over a period of three months. To answer the questions, the investigation is comprised of three parts. The first part includes the analysis of triple classification of conditionals (e.g. content, epistemic, and speech act conditionals) in Persian sentences based on Sweetser's model (1990) and upholds the efficiency of this model to a great extent. The second part deals with the ways in which 'agar' construes several readings in Persian conditionals and classifies them as necessary and sufficient condition, topic marker, and concessive readings. Finally, the discussion focuses on the subjectivity and intersubjectivity aspects in relation to hypotheticality of conditionals and it argued that the hypotheticality of conditionals can be fairly explained in terms of subjectivity and intersubjectivity. Accordingly, we can propose the grammaticalisation of agar in Persian conditionals. Moreover, this paper furthers the issue by looking at the ways in which conditional insubordinate clauses are triggered by cooptation (in Heine’s term); this happens by foregrounding the components of discourse situation, in particular, subjectivity and intersubjectivity. In fact, it can be asserted that subjectivity and intersubjectivity can account for the various conditional sentences applications in Farsi