ﺳﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎي ﺳﺒﺒﯽ ﺻﺮﻓﯽ و ﻧﺤﻮي در ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻮ؛ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﭘﯿﮑﺮه ﺑﻨﯿﺎد

The Evolution of Morphological and Syntactic Causative Constructions in Modern Persian: A Corpus-based Study

پژوهش حاضر براي نخستين بار، ساختهاي سببي صرفي و نحوي زبان فارسي نو را براساس ردهشناسي ديكسون (2012) بررسي پيكره بنياد كرده است ؛ ازآنجاكه تاكنون پژوهشي كه در گذر زمان و براساس پيكره، به اين ساختها توجه كرده باشد، صورت نگرفته است، برآن شديم تا در نوشتار پيش رو، درزماني ساختهاي سببي زبان فارسي نو را بررسي كنيم. براي اين منظور، سي كتاب و از هر كتاب به طور تقريبي ده هزار واژه از قرون چهارم تا هفتم و همچنين دو قرن اخير انتخاب شد؛ سپس ساختهاي سببي صرفي و نحوي آن ها استخراج و براساس چارچوب يادشده، ازنظر صوري تحليل شده و قرنهاي مختلف نيز ازنظر نوع فعل سببي و بسامد وقوع با يكديگر مقايسه شدهاند. پيكره اين پژوهش شامل 772 ساخت سببي صرفي و نحوي بوده است. نتايج تحليل پيكره نشان داد كه كاربرد سازوكار نحوي محدود به قرنهاي اخير است و در قرون اوليه، نمونهاي از اين نوع ساخت يافت نشد. اين مسئله با سير تغيير زبان فارسي از زباني تركيبي به زباني تحليلي هم سو است. نتيجه ديگر پژوهش آن است كه كاربرد ساختهايسببي از ابتداي فارسي نو به بعد كمابيش با سير نزولي همراه بوده است بهطوريكه در قرن سيزدهم به كمترين ميزان خود ميرسد و سپس دوباره در قرن اخير، افزايش مييابد؛ همچنين نتايج تحليل دادهها نشان ميدهد كهبرخلاف ساختهاي سببي نحوي كه با افزايش بسامد روبه رو بودهاند، از شمار سببيهاي صرفي كاسته شده است؛ بهطوريكه در فارسي نو متاخر فعلهايي نظير ميراندن، آگاهاندن، شنواندن، گنداندن، فسراندن، پزاندن، براندن و فراموشاندن كه در قرون اوليه كاربرد داشتهاند، كنار گذاشته شدهاند.

Our purpose in this article is to investigate the formal mechanisms of causative constructions of Modern Persian language based on Dixon (2012) typology. In this diachronic study, a corpus of more than 330000 words and 4151 causative constructions extracted from 30 books of 4th to 7th and 13th and 14th AH centuries. The analysis of Persian causative constructions shows that this language uses three known lexical, morphological, and syntactic mechanisms in order to express the causative meaning so that lexical mechanism has the highest occurrence frequency among them. The data shows that syntactic causative application is restricted to the recent centuries so that no construction of this type has been found in early centuries. Our findings also prove that 4th century has the most frequency of causatives and we can see a decreasing rate of these constructions so that 13th century has the lowest position and again we observe an increasing rate in the current century. The results also indicate that morphological causatives have had a decreasing frequency so that some verbs like "faramushand@n", "shanavand@n", "agahand@n" and… have been omitted from speakers’ vocabulary. Another result is that although existence of a causative verb is necessary for a construction to be regarded as a causative, it is not enough.