واكاوي پيكره‌بنياد فراگفتمان تبادلي در مقالات علمي پژوهشي فارسي: انگاره هايلند (2005)

The Corpus- Based Investigation of Interactive Metadiscourse in Persian Referent Researches: Hylandʼs Model (2005)

مقوله «فراگفتمان»[1] كه از جمله مباحث فراگير در حوزه تحليل گفتمان است، دربردارندۀ مشخصه­هاي انسجامي و بينافردي است و به ايجاد ارتباط ميان متن و بافت حاوي اين اطلاعات با هدف برقراري ارتباط با مخاطب، ساماندهي متن و تفسير آن توسط مخاطب كمك مي­نمايد. در گفتمان علمي، ساختار و انسجام متني ايجاب مي­كند، نويسندگان به طور مناسب از فراگفتمان و انواع آن شامل فراگفتمان تبادلي و برهم­كنشي و راهبردهاي آنها بهره برند لذا وجود تفاوت معني­دار در كاربرد فراگفتمان و انواع راهبردهاي آن در نمونۀ بارز گفتمان علمي زبان فارسي كه همانا مقالات پژوهشي حوزه­هاي علمي مختلف است، مورد توجه قرار مي­گيرد. فراگفتمان تبادلي جهت سازماندهي اطلاعات گزاره­اي متن به كار مي­رود و مشتمل بر پنج راهبرد گذار، نشانگر قالبي، نشانگر درون­متني، گواه­نما و تأويل­نما است. پژوهش حاضر در صدد آن است تا با رويكردي پيكره­بنياد3 و بر اساس انگارۀ هايلند (2005) به واكاوي فراگفتمان تبادلي4در مقالات علمي پژوهشي زبان فارسي بپردازد. بدين منظور، تعداد 120 مقاله علمي پژوهشي در سه حوزه علوم انساني، علوم پايه و فني مهندسي از پيكرۀ محك سميم انتخاب و با تلفيق روش رايانه­اي (نرم­افزار واژه­نماي انت­كانك) و دستي به شناسايي و استخراج نشانگرهاي فراگفتمان تبادلي و طبقه­بندي آنها پرداخته شد. تجزيه و تحليل داده­ها حاكي از آن است كه بر اساس آزمون آماري SPSS، تفاوت معني­داري در كاربرد فراگفتمان تبادلي ميان مقالات سه حوزۀ علمي مذكور وجود دارد، اين امر دلالتي است بر اين كه گرچه مقالات علمي به ژانر واحد (گفتمان علمي) تعلق دارند اما از ماهيت حوزۀ علمي وابسته نيز متأثر مي­شوند. بازبيني تفكيكي انواع راهبردهاي فراگفتمان تبادلي نشان مي­دهد كه از ميان آنها، تنها نشانگرهاي قالبي به طور يكسان ميان سه حوزۀ علمي گوناگون توزيع شده­اند و وجود تفاوت معني­دار در بسامد رخداد راهبردهاي گذار، نشانگر درون­متني، گواه­نما و تأويل­نما ميان حوزه­هاي علمي مورد بررسي محرز مي­گردد.

Metadiscourse as a key term in discourse analysis involves coherensive and interpersonal features which helps the connection between the text and the context with the aim of communicating with the audience, organizing the text and interpreting it by the audience. To achieve a coherent text in academic discourse, authors should use metadiscourse, its types including interactive and interactional metadiscourse and their strategies appropriately. So, the nature and the distribution of metadiscourse is of significance regarding their related scientific fields. The present study seeks to explore “interactive metadiscourse” based on Hylandʼs model (2005) and corpus-based approach in the specified instance of Persian academic discourse which is referent researches. Interactive metadiscourse is used to organize the propositional informations of the text with five strategies including transitions, frame markers, endophoric markers, evidentials and code glosses. The aim of this study is determining and comparing the frequency of occurrences of different kinds of interactive metadiscourse markers in referent researches. Hence, we identified and extracted the interactive metadiscourse markers in 120 Persian referent researches of various scientific fields on humanities, basic science and engineering using Mahak Samim corpus and AntConc software program then we investigated them by manual method too and classified them in five groups of metadiscoursal strategies. Data analysis shows that there is a significant difference in the use of interactive metadiscourse markers in Persian referent researches of three scientific disciplines. This result indicates that although scientific articles belong to a unitary genre (academic discourse), they are also affected by the nature of the affiliated fields. Likewise, surveying interactive metadiscourse strategies shows that only “frame markers” are distributed equally among three scientific fields and the significant differences in the frequency of occurrences of transitions, endophoric markers, evidentials and code glosses among studied scientific fields are confirmed.