بررسي مقوله هاي نمود و زمانِ فارسي در قالب هندسۀ مشخصه ها

A Feature-Geometric Approach to Grammatical Tense and Aspect in Persian

هندسۀ مشخصه‌ها، انگاره‌اي كاربردي براي مطالعۀ فرايندهاي صرفي- نحوي به شمار مي‌رود. در اين مقاله، به معرّفي اين انگاره و كاربرد آن در مطالعۀ نظام تصريف فعل در زبان فارسي مي‌پردازيم. در هندسۀ مشخصه‌ها، نظامِ تصريف فعل از سه بخش نمود، زمان دستوري و وجه تشكيل مي‌شود و هر يك داراي مشخصه‌هاي نسبتاً جهاني هستند كه در مواردي توسط تكواژهاي صرفيِ آشكار بازنمون مي‌شوند. تعامل مشخصه‌هاي موجود در اين سه حوزه، خصوصيات قلمروي تصريف فعل در زبان‌هاي مختلف را تعيين مي‌كند. نمود در زبان فارسي داراي مشخصه‌هاي [رويداد] و [غيراتمي] است كه نشان مي‌دهد ارزش پيش‌فرض آن در اين زبان، نمود تام است و نمود ناقص به‌صورت نشاندار و با واحد واژگاهي (مي-) بازنمون مي‌شود. به اين ترتيب، هستۀ نمود اتمي در فارسي فقط در سطح تصريف فعّال است و تمايز نمود دستوري ناقص و تام را بازنمايي مي‌كند. هستۀ نمود كميّت در فارسي، هم در سطح ريشه و هم در سطح محمول فعّال است و نمود واژگاني و خصوصيات نموديِ محمول را تعيين مي‌كند. در موردِ زمان، فارسي داراي مشخصۀ [تقدّم] است كه بوسيلۀ واحد واژگاهي (–د/-ت) بازنمون مي‌شود و زمانِ موضوع را قبل از لنگرگاهِ زماني جمله قرار مي‌دهد. واحد واژگاهي (–ده / -ته) در فارسي كه به همراه فعل كمكي، ساخت كامل را مي‌سازند، كاركرد متفاوتي با نمود و زمان دستوري در هندسۀ مشخصه‌ها دارد و به دليل ارزش تقابلي كه در فارسي ايجاد مي‌كند، در هستۀ نحوي مستقلي ادغام مي‌شود و مشخصۀ [كامل] را بازنمون مي­ كند.

Feature Geometry is an applied paradigm for the study of morphological-syntactic processes. In this approach, the verb inflection system consists of three parts of aspect, grammatical tense, and mood, and each has universal characteristics, which are sometimes represented by explicit inflectional morphemes. In this paper, while introducing this notion, we show that the interaction of aspect, tense, and mood in Persian geometric characteristics, explains the properties of verb inflection in this language. In Persian, [Event] and [Non-atomic] features are active in aspect subsection. [Non-atomic] derives imperfectivity versus perfectivity. So, the default value of viewpoint aspect is perfective and (mi-) explicitly spells out imperfectivity. In Persian, the functional head of AspA is active in INFL domain, but the AspQ head is active in the root modifier position and the predicate level. [Precedence] encodes the meaning of past versus non-past in Tense subsection, (-d /-t) spell out this feature in Persian. They position the topic time before the temporal anchor of the utterance. an‎d finally, (-de / -te) are not the markers of narrow tense or viewpoint aspect in Persian. They denote the [Perfect] feature.