ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻧﻮ ﺑﻪ اوزان ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﯽ از دﯾﺪﮔﺎه زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ و رﯾﺘﻢ

A New Approach to Persian Poetry Meters from Linguistics and Rhythm Viewpoints

اين پژوهش، در پي آن است تا به جاي آنكه اوزان شعر فارسي را بر مبناي قواعد عروضي بررسي كند، بر اساس آنچه فارسي زبانان مي خوانند و درك مي كنند، بسنجد. شناسايي هجاهاي تكيه بر، از حوزه زبان شناسي و بررسي ريتميك، از حوزه موسيقي، به اين پژوهش كمك كرده است. با اين فرضيه كه ميان قواعد عروضي شعر فارسي و نحوه خواندن آن توسط فارسي زبانان، تفاوت وجود دارد، تحقيق آغاز گرديد. تعداد پنجاه بيت از شاعران سده سوم تا پانزدهم هجري در پنجاه وزن گوناگون، گزينش شد. سپس به بيست نفر از كساني كه مي توانستند شعر فارسي را درست بخوانند، داده شد و نتيجه خوانش آنان ضبط گرديد. از خوانندگان خواسته شد شعر را موزون بخوانند و با زدن ضربه هايي روي ميز، تاكيدهاي وزن را نشان بدهند؛ چيزي شبيه كف زدن متناوب در جشن ها. حدود نهصد فايل صوتي مفيد به دست آمده، پياده سازي و تحليل شد و محل تكيه هاي شعر، به زعم خوانندگان مشخص گرديد. سپس نتايج در الگوهايي دسته بندي و الگوي غالب مشخص و بر اساس آن، تقطيع پيشنهادي براي هر وزن ارائه شد. مشخص گرديد كه فارسي زبانان، مقوله اي به نام زحاف آغازين را درك مي كنند و به كار مي برند، تفكيك افاعيل عروضي را گاهي متفاوت از عروض سنتي انجام مي دهند، اوزان مختلف الاركان را در الگوهايي تكرارشونده مي خوانند و در اوزان دوري، سكوت ميانه مصراع را دقيقا به اندازه نقرات باقي مانده از زحافات، رعايت مي كنند.

This study investigates the rhythm in Persian poetry based on what Persian native speakers read and perceive, not based on current postulated metrical rules. The study has been done from the perspective of rhythm and linguistics (by parsing the stressed syllables). It is hypothesized that there is a difference between current postulated metrical rules of Persian poetry and the way it is read naturally by Persian native speakers. Fifty verses with different metrics from the 3rd to 15th century's poets were chosen based on their frequency of use in Persian poetry. Then they were given to 20 people who could read poetry correctly and they were recorded. Other than briefing and providing a sample, they were asked to tap on the tables rhythmically like what they do in clapping. Around 900 audio files were analyzed and the place of stress in syllables were determined. Some patterns were found through the analysis. Then the major patterns were picked based on their frequency. Based on the prominent pattern, the suggested parsing were proposed. It was indicated that Persian speakers perceive the alteration in verse initial metrics in addition to the alteration in verse final metrics. They do rhythmic parsing differently from the traditional postulated metrics. They keep reading different rhymes in iterative patterns. Therefore, it has been suggested that verses can be parsed based on the number of the short syllables, but not the number of syllables as hypothesized in traditional Persian metrics.