ارزيابي شاخص راندمان ذخيرۀ آب در ايران و عراق در تجارت آب مجازي با تركيه

Assessment of Water Saving Efficiency Index in Iran/Iraq through Virtual Water Trade with Turkey

واردات محصولات كشاورزي ميتواند يكي از استراتژيهاي كارآمد براي ذخيرۀ آب در ايران و عراق باشد. بنابراين، تجارت آب مجازي به كاهش فشار بر منابع آب در اين دو كشور منجر خواهد شد. در پژوهش حاضر دو استان الازيگ و دياربكر كه سرچشمۀ ‌رودهاي مهم دجله و فرات در كشور تركيه هستند، به عنوان مبدأ تجارت آب مجازي از تركيه به ايران و عراق انتخاب شده است. در مطالعۀ حاضر، ميزان تجارت آب مجازي از استان يادشده به روش جريان تجارت كالا به كشورهاي ايران و عراق طي دورۀ 2015-2018 بررسي شده است. پژوهش حاضر با ارائۀ شاخص راندمان ذخيرۀ آب نشان داد واردات گندم و عدس به‌ترتيب به طور متوسط 2/3 و 1/2 منابع آب در ايران و 1/3 و 0/2 منابع آب در عراق ذخيره مي‌كند. از سوي ديگر، مصرف آب در بالادست حوضه براي توليد محصولات كشاورزي به مشكلات زيست محيطي در پاييندست حوضه منجر شده است. نتايج پژوهش حاضر نشان ميدهد گرچه واردات محصولات از تركيه به ايران و عراق موجب ذخيرۀ منابع آب در اين دو كشور خواهد شد، با توجه به حوضۀ مشترك دجله و فرات، سياستهاي تجاري بايد براساس ذخيره سازي آب در كل حوضه شكل گيرند. رويكرد ارائه‌شده در مطالعۀ حاضر ميتواند سبب بهبود سياستهاي تجاري در منطقه و توجه به آثار اين تجارتها بر منابع آب و محيط زيست شود و همچنين به شكل گيري سياستهاي تجاري براساس ذخيره سازي منابع آب از طريق تبادل آب مجازي در جهان منجر شود.

Importing of agricultural products can be one of the most effective strategies for saving water in Iran and Iraq. In this regard, the virtual water trade can be used to reduce the pressure on water resources in these countries. The Tigris and Euphrates in Turkey originate from the Diyarbakır and Elâzığ provinces. In this research, these provinces have been selected to investigate the virtual water trade between Turkey and Iran/ Iraq. The volume of virtual water trade has been studied by the flow of trade in goods from these provinces to Iran and Iraq over the period 2015-2018. The water saving efficiency index showed that the water resources have been saved 3.2, 2.1, 3.1 and 2 in Iran and Iraq, respectively, by the imports of wheat and lentil from these provinces. On the other hand, the environmental problems have been created by the high water consumption for agriculture in this basin. Although the imports of products from Turkey to Iran and Iraq will cause saving water resources in these two countries, the commercial policies should be revised based on saving water in the whole of basin. The commercial policies and the effects of these crops’ trade on the environment can be improved by the approach presented in this paper. In addition, the approach presented here can actuate to the formation of commercial policies based on saving of water resources through the virtual exchange of water in the world.