پديد آورندگان :
خليلي، طيبه دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات،تهران , سرائي تبريزي، مهدي دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات - گروه علوم و مهندسي آب، تهران , بابازاده، حسين دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات - گروه علوم و مهندسي آب، تهران , رمضاني اعتدالي، هادي دانشگاه بين‌المللي امام خميني(ره) - گروه علوم و مهندسي آب، قزوين
كليدواژه :
آب آبي , آب سبز , تجارت آب مجازي , شاخص كم آبي
چكيده فارسي :
در مناطق خشك و نيمه خشك مانند استان قم، مديريت منابع آب به خصوص در بخش كشاورزي، اهميت زيادي دارد. مطابق بيلان آب دريافتي از سازمان آب منطقه اي استان قم، همواره كشاورزي به عنوان عمده ترين مصرف‌كنندۀ آب در اين استان سبب ايجاد چالش بوده است. هدف از انجام تحقيق حاضر، استفاده از مفهوم رد پاي آب و تجارت مجازي براي محصولات زراعي استان قم در بازۀ زماني 1385-1395 براي كاهش فشار واردشده بر منابع آبي موجود و مديريت بهتر بود. به دليل كم بودن راندمان سامانۀ آبياري، حجم رد پاي آب سفيد در محصولات استان بسيار زياد تخمين زده شد. همچنين، سهم رد پاي آب آبي در محصولات استان نيز بيشتر از مقادير رد پاي آب سبز و خاكستري برآورد شده است. رد پاي آب سفيد در محصول پنبه 5267 مترمكعب بر تن برآورد شده است كه 48 درصد از سهم كل رد پاي آب را به خود اختصاص داده است و سهم رد پاي آب آبي در اين محصول نيز 46 درصد از سهم كل رد پاي آب بود. بعد از پنبه، هندوانه بيشترين سهم رد پاي سفيد بين ساير محصولات را داشت كه حدود 64 درصد از سهم كل رد پاي آب را به خود اختصاص داده و سهم رد پاي آب آبي در اين محصول 32 درصد برآورد شده است. سهم رد پاي آب سفيد در محصولات جو، گندم، يونجه، پياز، گوجه‌فرنگي، خربزه و ذرت بهترتيب برابر 55، 49، 48، 51، 46، 54 و 5/37 درصد از سهم كل رد پاي آب محاسبه‌شده است. با توجه به سهم بسيار زياد رد پاي آب سفيد، ميتوان از رد پاي آب خاكستري صرف‌نظر كرد. همچنين، رد پاي آب سبز به دليل كمبود ميزان بارش در استان قم بسيار ناچيز برآورد شده است. رد پاي آب سبز در محصولات جو و گندم نسبت به ساير محصولات بيشتر بود كه علت اين امر يكسان بودن فصل كشت و بارندگي بوده است. سهم رد پاي آب سبز در محصول جو و گندم بهترتيب 12 و 11 درصد از سهم كل رد پاي آب بوده است. صادرات آب مجازي استان قم مربوط به دو محصول پنبه و جو بود، كه حجم آب مجازي صادراتي سالانۀ اين دو محصول معادل 41/250 ميليون مترمكعب و درآمد اقتصادي حاصل از آن، معادل 429 ميليارد ريال بوده است. همچنين، محصولات گندم، پياز، گوجه‌فرنگي، خربزه و هندوانه به استان وارد مي‌شود و حجم واردات آب مجازي استان معادل MCM683 بوده است. در نهايت، براي درك بهتر وضعيت منابع آبي موجود، شاخصهاي محاسباتي آب نيز محاسبه شده است. استان قم با شاخص كمآبي 33 درصد در آستانۀ كمآبي قرار دارد و همچنين شاخص شدت مصرف آب نيز 30 درصد برآورد شده است.
چكيده لاتين :
Lake of adequate rainfall, lake of management and demand for water in arid and semi-arid regions such as Qom, management of water resources in the agricultural sector has been difficult. Always, agriculture is challenged as the largest consumer of water. The purpose of this study was to use the concept of water footprint and virtual water trading in (2004-2014) to reduce pressure on water resources and better management. Due, the low irrigation efficiency, the white water footprint was very high. Also, the blue water footprint calculated more than the green and gray water footprint. The white water footprint in cotton estimated 5267 m3/ton, that includes 48% of the total water footprint and the amount of blue water footprint in cotton calculated 46% of the total water footprint. After the cotton, watermelon has the highest amount of white water footprint that 64% of the total water footprint, and the amount of blue water footprint in this product is 32%. The amount of white water footprint in barely, wheat, hay, onion, tomato, melon and corn respectively, is 55%, 49%, 48%, 51%, 46%, 54% and 37/5% of the total water footprint.
