ارزيابي و نقد نظريه نقش گرايش هاي قبيله اي در شكل گيري قراء در اواخر خلافت عثمان و دوران خلافت امام علي (ع)

قراء، گروهي از عالمان و معلمان قرآني بودند كه پس از وفات پيامبرs شكل يافته و به يكي از تاثيرگذارترين گروه ها در دو سده نخست تبديل شدند. ساختار قبيله اي جامعه عرب و عملكرد قراء در مهمترين بزنگاه هاي تاريخ اسلام به تحليل كاركردهاي قراء و رابطه آن با نظام قبيله اي اهميت فزاينده اي بخشيده است. لذا بازشناسي و اثرپذيري از ساختار اجتماعي جامعه عرب و استقلال هويتي ايشان، مساله اي است كه پاسخ بدان مي تواند نقشي مهم در جرح و تعديل و شناسايي يكي از مهمترين لايه هاي اجتماعي جامعه صدر اسلام ايفا نمايد. پژوهش حاضر كه در صدد نقد رويكرد قبيله محور در تبيين عملكرد قراء است، مي كوشد ابتدا اين ديدگاه را شرح دهد و سپس با رويكرد توصيفي- تحليلي و مراجعه به منابع تاريخي، نقاط ضعف و قوت اين نوع نگاه را نمايان سازد و به رويكردي مشخص از ماهيت و عملكرد طبقه قراء برسد. نتيجه بررسي ها نشان مي دهد كه قراء نه گروهي از اعراب گردآمده حول گرايش هاي قبيله اي، بلكه طبقه اي از جامعه اسلامي بودند كه بر اساس مفاهيم قرآني هويت خود را مي شناختند. بر اين اساس قراء علي رغم ساختار قدرتمند نظام قبيله اي در جامعهي قرون نخستين اسلامي، خود را محدود به سنت هاي اجتماعي موجود نكرده و كوشيدند با حفظ استقلال عملكرد خود در عرصه هاي مختلف، هويت اجتماعي خويش را حول محور خوانش خود از قرآن صورت بندي نمايند.