نظام قضايي بخارا از تشكيل حكومت منغيت تا تسلط روسيه (1166 1285ق/1753 1868م)

مقصود اصلي اين نوشتار، فهم سازوكار تشكيلات قضايي حكومت منغيت ها بر بخارا، تا ابتداي تسلط روسيه بر اين خان نشين است. رابطه معناداري ميان سه خان نشين بخارا، خوقند و خيوه ازنظر ساختار قضايي در اين دوره تاريخي وجود داشت كه از مذهب حنفي غالب در فرارود ناشي مي شد. حاكميت منغيت ها بر بخارا، از اهميت بيشتري نسبت به دو خان نشين ديگر برخوردار بود؛ زيرا بخارا از نظر عمل به دستورهاي شريعت، به عنوان الگو به شمار مي رفت. بر اين اساس، تلاش شده تا به تقسيمات اداري و تشكيلات سازماني نظام قضايي مستقر در خان نشين بخارا و ذكر مقامات قضايي و وظايف آن ها و همچنين، انواع محاكم، جرايم و مجازات هاي رايج مورد بررسي قرار گيرد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه مقامات قضايي، عمدتا از جاده حق و انصاف خارج شده، به تاراج مردم مشغول بودند و با بي توجهي امير بخارا بر نظارت دقيق و مستمر بر اين تشكيلات، ظلم و تعدي و عدم رسيدگي به مرافعات مردم بخارا بسيار چشمگير بود. به طوركلي، دستگاه قضايي در بخارا در اين دوره تاريخي، قادر نبود حق و عدالت را در جامعه برقرار نمايد.