پديد آورندگان :
قلعه خاني, گلنار دانشگاه شيراز - دانشكدۀ ادبيات , دورودي, مجتبي دانشگاه شيراز
كليدواژه :
شيرازي قديم , شيراز و گويش شيرازي , جاي نام , ريشه شناختي , زبانشناسي اجتماعي , گويش مردم شيراز
چكيده فارسي :
از جمله واژگاني كه در برابر دگرگوني هاي زبان ايستادگي بيشتري از خود نشان مي دهند و ساختار كهن آنان كمتر دستخوش تغيير مي گردد جاي نام ها و نام مكان ها در حوزه هاي جغرافيايي فرهنگي است. گسترش زبان فارسي معيار بسياري از ساختار واژگان كهن را در نمودگاه زدايش و دگرساني قرار مي دهد؛ هر چند كه نمي توان جاي نام ها را از اين روند جدا دانست، ايستادگي اين واژگان در خاطره جمعي مردمان هر سرزمين ضامن ماندگاري آنهاست؛ نام هايي كه از گذشته هاي دور با ما سخن مي گويند. امروزه به خاطر عدم آشنايي با ساختار كهن چنين جاي نام هايي، داستان ها و روايت هاي عاميانه اي پيرامون معناي آنها شكل گرفته است كه مي توان از آنها با عنوان ريشه شناسي عاميانه نام برد. پژوهش حاضر كوششي است در شناساندن، معرفي و بررسي ريشه شناختي پاره اي از جاي نام ها در شهر شيراز كه داراي ساختاري كهن هستند و هنوز در ميان گويش وران اين شهر به كار برده مي شوند؛ نام هايي چون: بالاكفت، برم دلك، پاي كتا، تاق اسكرو، تل پروست، تلخدش، دراك، دركي، ده كره، دزك، فهندژ، قلات، قمشه، كتس بس، كشن، كفترك و گويم. جاي نام هايي كه با وجود ديرينگي هنوز به همان شكل كهن در ميان گويش وران شهر شيراز خوانش مي شوند؛ هر چند كه از معناي نهفته در آنها آگاهي چنداني وجود ندارد.
چكيده لاتين :
Toponyms are among the words that have been more resistant to linguistic changes. It is a fact that the dominance of the Persian language has caused many alterations in the structure of some older vocabulary in the local dialects. Toponyms have also been undergoing such changes; however, they show more resistance in comparison to the other words because they have been dwelled in the collective memory of the locals, and it guarantees their survival. Due to the lack of familiarity with the ancient structure of such toponyms, there are many "folk etymologies" made to describe the origins of the toponyms. The present research is an attempt to introduce the following toponyms in Shiraz, as well as investigate the historical backgrounds of those words and suggest some probable etymologies for them: bâlâkaft, barmdelak, pâyēkutâ, tâq-e ōskurū, tul-ē parwast, talxdâš, derâk, dreky, dozak, fahandiž, qalât, qomšæ, katasbes, kušan, kaftarak and gūyum.
