رابطه نرخ ارز با تراز تجاري ايران تحت شرايط نااطميناني (رويكرد غيرخطي)

The Effect of Exchange Rate on Iranian Trade Balance under Uncertainty

يكي از ويژگي‌هاي اقتصاد ايران وجود محيط اقتصادي بي‌ثبات توأم با نوسانات شديد است. نوسانات اقتصادي موجود در كشور از عوامل داخلي مانند بي‌ثباتي تورمي و كسري بودجه و عوامل خارجي به‌ويژه وجود نوسانات شديد در نرخ ارز و ذخاير ارزي كه متأثر از عوامل سياسي همچون تحريماست، ناشي مي‌شود. بي‌ثباتي در فضاي اقتصاد كلان ايران مي‌تواند، روابط بين متغيرهاي اقتصادي را تحت تأثير قرار دهد. هدف اين مطالعه بررسي اثر غيرخطي نرخ ارز حقيقي بر تراز تجاري (غيرنفتي) تحت شرايط بي‌ثباتي اقتصاد كلان ايران طي دوره 1352- 1396است. براي اين منظور ابتدا شاخص تركيبي بي‌ثباتي اقتصادي با استفاده از متغيرهاي شاخص قيمت مصرف‌كننده، ذخاير ارزي، نرخ ارز، كسري بودجه و نرخ سود سپرده‌هاي بلندمدت محاسبه‌شده و سپس الگو پژوهش با استفاده از رهيافت ماركوف- سوئيچينگ برآورد شده است. نتايج حاكي از آن است كه بي‌ثباتي اقتصاد كلان در ايران، قابل‌تفكيك به دو رژيم شامل بي‌ثباتي بالا (رژيم 1) و پايين (رژيم 2) است. اثر مستقيم نرخ ارز حقيقي بر تراز تجاري در هر دو رژيم مثبت و معنادار است. يعني با افزايش نرخ ارز تراز تجاري در هر دو رژيم بهبود مي‌يابد. اثر بي‌ثباتي اقتصاد كلان بر رابطه نرخ ارز با تراز تجاري در هر دو رژيم منفي و معنادار است. منفي بودن اين ضريب در دو رژيم به اين معني است كه بي‌ثباتي اقتصاد كلان موجب كاهش اثر نرخ ارز بر تراز تجاري ايران مي‌شود.

The main objective of this study is to investigate the non-linear impacts of macroeconomic instability on the relationship between exchange rate and trade balance of Iran. For this purpose, using annual time series over the period 1973 to 2017, computing the combined index of economic instability using variables such as consumer price index, foreign reserves, exchange rate, budget deficit and long run deposits rates. After that the effect on the relationship between exchange rate and trade balance has been estimated applying Markov-Switching technique. The results indicate that Iranian macroeconomic instability is dividable into two regimes including high macroeconomic instability (regime 1) and low macroeconomic instability (regime 2). Increased exchange rate has induced the improvement of trade balance in both regimes. The effect of macroeconomic instability on exchange rate – trade balance relation, is negative and significant in two regimes. In two regimes macroeconomic instability deteriorates the effect of exchange rate on trade balance.