هويت هاي مكاني شده: مطالعه فيلم «درخت گلابي» با رويكرد نقد زيست محيطي

Space-Oriented Characters: An Eco-critical Study of the Movie Pear Tree

در اين مقاله، به كمك نظريات نقد زيست محيطي (بوم گرا/ بوم نقد)، داستان كوتاه «درخت گلابي» نوشته گلي ترقي و فيلم «درخت گلابي» (1376) ساخته داريوش مهرجويي كه نسخه اي اقتباسي از داستان ترقي است، مطالعه و بررسي شده است. نقد زيست محيطي تلاش مي كند تا روابط و وابستگي هاي فرهنگ و طبيعت را در متون ادبي تحليل كند. اين رويكرد ادبي به مطالعه آثار ادبي و هنري مي پردازد و قصد دارد تا جايگاه زيست بوم را در آن ها برجسته كند. به عبارت ديگر، بررسي چگونگي دلالتمندي «مكان» در اثر موضوع توجه اين نقد است. در فيلم «درخت گلابي»، شخصيت هاي فيلم در موقعيت هايي خاص، ارتباطي تنگاتنگ با طبيعت و فضاهاي شهري دارند؛ اما در داستان كوتاه ترقي شخصيت اصلي بيشتر غرق در خاطره هاي خود است. طي اين خوانش و براساس استراتژي هاي نقد زيست محيطي، رابطه بين شخصيت ها و مكان (فضاهاي طبيعي و شهري)، تضاد بنيادين بين زمان حال و گذشته، هويت جنسي زمان و مكان، و كاركرد خاطره مطالعه و بررسي شده تا شبكه معنايي كه در تاروپود اين دو اثر نهفته است، در ارتباط با يكديگر آشكار شود. فيلم «درخت گلابي»، چونان كه داستان كوتاه گلي ترقي، به واسطه تقابل هاي نام برده و همچنين زنانگي (طبيعت) و مردانگي (فرهنگ) و عشق و عقل است كه معنادار مي شود؛ درواقع تقابل طبيعت (باغ دماوند) و فرهنگ (فضاهاي شهري) به بررسي تطبيقي داستان كوتاه و فيلم از ديدگاه نقد زيست محيطي معنا مي دهد. در داستان كوتاه و فيلم «درخت گلابي»، هويت ها نيز تنها در ارتباط با طبيعت (باغ دماوند و درخت گلابي) و فرهنگ (شهر و فضاهاي شهري) قابل تعريف هستند.

Practicing Ecocriticism, this research attempts to study a movie, Pear Tree, by Dariush MehrJui, adapted from the short story by Goli Taraghi with the same name. Ecocriticism tries to highlight the interrelations between culture and nature in literary texts. This approach tends to analyze texts by studying the importance of the environment in them. In other words, the subject of this approach is surveying the importance of the space in the process of signification. In the movie Pear Tree characters have close relation with the nature or urban spaces, while in the story the main character is mostly drowned in his thoughts. In this study, we try to find the connection between the characters and the space, the conflict between the past and the present, time and space’s gender, and the function of memory. The contradiction between nature (feminine) and culture (masculine) is what actually gives meaning to both texts. The characters cannot be analyzed without considering their relation to the nature (Damavand Garden) or urban places.