اتحاد دين و سياست از نظرگاه روضۀ العقول (مرزبان نامه بزرگ ساساني)

The Unity of Religion and Politics from the Viewpoint of Ruza al-Aqul (The Grand Marzban-Nameh of the Sassanid Era

مرزبان نامه يكي از مهم ترين آثاري است كه در عهد سلاجقه روم در اين سرزمين توسط مرزبان بن رستم بن شهريارنوشته شده است. اين اثر كه جزئي از آثار ارزنده زبان فارسي و طبري محسوب مي شود، توسط محمد بن غازي مَلَطيَوي اصلاح و ترجمه شده و «روضه العقول» ناميده‌ شده است. مضمون اين كتاب دربردارنده داستان هاي نقل شده از زبان حيوانات، داستان هاي اخلاقي و آموزنده ايي مي باشد كه به شيوه فني و ادبي خاصي حكايت شده اند. قهرمانان اين داستان ها غالبا از جانوران و گياهان و جمادات هستند كه نقش سمبليك شخصيت هاي داستان را بازي مي كنند و گاهي نيز انسان ها در قالب و نماد اشخاص واقعي داستان گذارده شده اند. يكي از مفاهيمي كه در اين كتاب به آن اشاره شده است، اتحاد دين و سياست است كه در بردارنده مضمون باستاني نظريه الهي سلطنت مي باشد. اين پژوهش كه به شيوه كتابخانه ايي و با رويكرد توصيفي- تحليلي صورت گرفته است، به تبيين مضامين توصيفي سلطنت با چهار رويكرد؛ دين و سلطنت، فره ايزدي و ظل اللهي، هيبت سلطاني، خردورزي سلطاني در داستان هاي روضه العقول مي پردازد. در نهايت، نتايج اين مطالعه نشان دهنده اين مطلب است كه ملطيوي در روضه العقول با صراحت به لفظ پيوند دين و سلطنت اشاره نموده است، اما در جمع بندي كلي، اين بُعد از ابعاد نظريه الهي سلطنت با كمترين فراواني بسامد ديده مي شود. بنابراين، از منظر ملطيوي، سياست سلطان پيش از آنكه پيوند و ارتباط محكمي با دين داشته باشد، بايد داراي خصلت هاي فره ايزدي و ظل اللهي، هيبت سلطاني، خردورزي سلطاني همراه باشد كه موجب پايداري نظام و ايجاد مقبوليت بين همگان گردد.

Marzban-nameh is one of the most imperative works written by Marzban bin Rostam bin Shahriar during the Sultanate of Rum dynasty. This valuable literary work which is considered as one of the most magnificent literary works of Persian and Tabari languages is translated and edited by Mohammad bin Ghazi Malatavi and has been titled as "Ruza-al Aqul”. The concept of the book contains stories told by animals bearing ethical and didactic morals which are narrated in a specific technical and literary manner. The heroes of these stories are often animals, plants, and creatures that play the symbolic role of the characters in the story; moreover, at times, humans are also applied as symbols of the actual personalities of the stories. One of the concepts mentioned in this book is the unification of religion and politics which embodies the ancient theme of divine monarch theory. This library-based research with a descriptive-analytic approach explores the descriptive themes of monarchy with four approaches: religion and monarchy, Far-e-Izadi (divine divinity) and Zel-e-Elahi (divine reverence), dominion awe and wisdom in the stories of Ruza-al Aqul. Finally, the results of this study indicate that Malatavi explicitly refers to the connection between religion and monarchy in the Ruza-al Aqul; however, in the overall analysis, this aspect of the divine theory of monarchy is seen with the least frequency. Therefore, from his point of view, the sultan's policy, before it bears a strong connection with religion, must have the characteristics Far-e-Izadi (divine divinity) and Zel-e-Elahi (divine reverence), dominion awe and wisdom which will sustain the structure and create popularity among all.