فاعليت خدا در نظام هستي از نگاه علامه طباطبايي و انعكاس آن در كتيبه هاي بناهاي اسلامي

The Subject of God in the System of Being from Allameh Tabatabai's Viewpoint and Its Reflection on the Inscriptions of Islamic Structures

يكي از اصلي ترين مسائل خداشناسي، مسئله فاعليت خداست. فاعليت خدا- هماننـد فاعليـت هـر فاعل ديگري- ربطي كامل به علم او به فعلش دارد كه آن نيز يكي ديگر از اساسـي تـرين مسـائل الهيات است. موضوع فاعليت الهي از مباحث مهم تاريخ فلسفه بوده است. در اين مجال، اصل فاعليت و آفرينش الهي كه در اديان آسماني از آموزه هاي اوليه ديني است، مورد بحث است و خاستگاه فعل و فاعليت خدا به ذات و صفات ذاتي خداوند برمي گردد. علامه طباطبايي يكي از بزرگاني كه به مبحث فاعليت خدا در نظام هستي پرداخته است و به منزلة يك فيلسوف صدرايي و مفسر حكمت متعاليه و هم به مثابة يك فيلسوف صاحب نظر، ضمن توضيح عقيده صـدرا بـه نقـد آن و بيـان رأي خـويش مبادرت مي كند. از ديدگاه او، از ميان اقسام شش گانه فاعل، خدا را فاعل بالعنايه مي داند. ايـن فاعـل، فـاعلي است كه به فعل خود علم دارد و آن را از روي اراده و اختيار انجـام مـيدهـد و همـان علم او به فعل منشأ صدور فعل است. در اين پژوهش كه با روش توصيفي _ تحليلي به انديشه و نگرش علامه طباطبايي از فاعليت خدا در نظام هستي و انعكاس آن در كتيبه هاي معماري اسلامي به عنوان آثار هنري اسلامي مي پردازد، به شيوه گردآوري اطلاعات كتابخانه ايي صورت گرفته است. نتايج پژوهش نشان دهنده اين ديدگاه است كه پس از مكاشفه و درك ديدگاه و نظريه فاعليت خدا در نظام هستي از نگاه علامه طباطبايي، به عنوان تئوري آفرينش و خلقت مي توان به آفرينش هاي هنري همچون كتيبه نگاري ها در معماري اسلامي و انعكاس انديشه هاي عرفاني در اين آثار هنري رسيد. اهداف تحقيق: 1- بررسي نگاه علامه طباطبايي در مورد فاعليت خدا در نظام هستي. 2- بررسي چگونگي انعكاس اين نگاه در كتيبه هاي بناهاي اسلامي. سؤالات تحقيق: 1- نگاه علامه طباطبايي به موضوع فاعليت خدا در نظام هستي چگونه است؟ 2- انديشه هاي عرفاني چگونه در كتيبه هاي بناهاي اسلامي انعكاس يافته اند؟

One of the major issues of theology is the issue of God's agency. The agency of God - as the agency of every other agent - has a complete relation to his science, which is another of the fundamental questions expressed in theology. The subject of divine agency has been an important topic in the history of philosophy. In this occasion, the principle of divine agency and creation, which is one of the earliest religious teachings in the heavenly religions, is disputed, and the origin of God's action and agency goes back to the innate nature and attributes of God. Allameh Tabatabai, one of the great scholars who has dealt with the subject of God in the system of being, as a philosopher and interpreter of transcendent wisdom, as well as an expert philosopher, while explaining Sadra's beliefs and criticism. From his point of view, out of the six types of agents; God is considered as the superior. This agent is the agent who has knowledge of his verb and performs it by the will and authority of the agent, and all of his knowledge is the source of the act of issuing the verb. This research, which uses a descriptive-analytical approach to Allameh Tabataba'i's thought and attitude about the existence of God in the system of existence and its reflection in the inscriptions of Islamic architecture as Islamic artworks, has been done through library data collection. The results show that after the revelation and understanding of the viewpoints and theories of the agency of God in the system of existence from the point of view of Allameh Tabatabai, as a theory of creation and formation, one can make artistic creations such as inscriptions in Islamic architecture and reflecting mystical ideas. Research aims: 1- To analyze the viewpoint of Allameh Tabatabai in regard to the agency of God in the universe. 2- To study the reflection of such a view in the inscriptions of Islamic structures. Research questions: 1- How is the viewpoint of Allameh Tabatabai in regard to the agency of God in the universe? 2- How is such an outlook reflected in the inscriptions of Islamic structures?