مقايسۀ دو حكايت از الهي‌نامۀ عطار و هزارويك‌شب با توجه به ساختار غنايي و شيوه تأثيرپذيري ادبيات عرفاني از ادبيات عامه

Comparison of Two Histories of Elahi-Nameh by Farīd ud-Dīn Attār and One Thousand and One Nights According to Lyric Structure and the Impressionability of Mystic Literature from Folk Literature.

هر ملت براي تجلي باورها و آداب و رسوم مردمان خود خاستگاهي دارد. ادبيات آينه تمام­نماي گذشتۀ هر قوم است. سير تاريخ هر ملت يا مردم گسسته نيست و اگر پيامي در يك متن از ادبيات عامه با واقعيتهاي دوران تاريخي خود گره خورده باشد همواره با گذر زمان به دورههاي بعد نيز منتقل و به تناسب زمان بازآفريني ميشود. هزارويك­شب، مادر قصههاي جهان، منبع خوبي در ادبيات عاميانه به­شمار ميرود. درواقع، ميتوان گفت حكايت­هاي هزارويك­شب در سير زماني خود معاني و مقاصد تازه‌اي يافته است. عطار، شاعر عارف، با هنر داستان­پردازي از حكايتهاي ادب عامه با اندكي تفاوت در سير داستاننويسي در بيان انديشه هاي عرفاني خود بهره برده است. وجود نشانهها و موارد مشترك و ارتباط و پيوند جنبههاي گوناگون صوري و محتوايي، گوياي روابط بينامتنيت ميان دو حكايت است. با بررسي ساختار غنايي داستان­ها به روابط ميان آنها و توصيف الگوهاي ساختاري آنها پي ميبريم. داستانها بر اساس موضوع (حماسي، عاشقانه، و عارفانه) بنمايه هاي متفاوتي دارند. داستانهاي عاشقانه داراي بن­مايه­هايي چون آغاز عشق، بزمهاي عاشقانه و ... هستند. در اين پژوهش، ساختار غنايي دو حكايت «پير عاشق و جوان گازر» در الهينامۀ عطار و «عاشق صادق» در هزارويك­شب با هم مقايسه شد و تأثيرپذيري ادبيات عرفاني از ادب عامه و همچنين سير تحول دو حكايت از ديدگاه ژرار ژنت و روابط بينامتنيت بررسي شد.

Each nation has its origins in the manifestation of the beliefs and customs of its people. Literature is the mirror par excellence of each nation's past. The history of each nation or people is not discontinuous and, if a message of a text of folk literature is related to its historical realities, it will always be transmitted over time to the following periods and will be periodically reconstructed. One Thousand and One Nightsthe prototype of world’s tale- has been always a remarkable source in folk literature. Throughout the history and over time, these stories have been emerged under diverse meanings and shapes. Farīd ud-Dīn Attār, the mystic poet- has taken the advantages of folk literature in order to express mystic thoughts. The existence of common signs and points as well as formal and content aspects of these tales show the inter-textual relations of both histories. It is possible to describe structural pattern of these stories by investigating their lyric structure. According to their theme, stories have different content (epic, romantic and mystic). In this research, the authors have compared two histories from Elahi-Nāmeh and One Thousand and One Nights according to Gérard Genette theoretical framework and inter textual relation by insisting on the their impressionability from folk literature.