تحليل جامعه‌شناختي موانع رشد اقتصاد سرمايه‌داري در ايران (مطالعه موردي نيمه پاياني دوره قاجار)

Sociological Analysis of Obstacles to the Growth of the Capitalist Economy in Iran (Case study: the second half of Qajar period)

در اين مقاله سعي شده است تا با بهره ­گيري از رويكرد نظري ماكس وبر در باب موانعي كه سازمان ماليه عمومي مبتني بر تعهد جمعي براي عقلاني­ شدن اقتصاد بوجود مي­ آورد و با اتكاء به تلفيقي از راهبرد روشي جامعه ­شناسي تاريخي تفسيري و تحليلي، به تحليل موانع عقلاني ­سازي اقتصاد در دوره قاجار بپردازيم. در اين راستا ابتدا ويژگي­هاي سازمان ماليه عمومي مبتني بر تعهد جمعي روستا، ايل و صنف رايج در دوره مورد مطالعه تحليل شده است. سپس مولفه­ هايي چون غلبه اقتصاد معيشتي؛ ممانعت از فردگرايي و گسترش اقتصاد و تقسيم­ كار اجتماعي؛ عدم رقابت­ پذيري اقتصاد در عرصه نظام جهاني؛ تحرك­ پذيري ضعيف اجتماعي به عنوان برآيندهاي نظام ماليه عمومي حاكم بر اين دوره مورد مطالعه قرار گرفته است و در پايان بر اساس يافته­ هاي پژوهش مفهوم عقلانيت تانيسي به عنوان تعديل نظري جهت انطباق بيشتر چارچوب و مفاهيم نظري با تفرد تاريخي ايران قاجاري ارائه گرديده است.

In this article, we tried to analyze administrative- Financial barriers of economic rationalization by utilizing the theoretical approach of Max Weber. In this regard, firstly, we analyzed the characteristics of the public finance organization based on the collective commitment (Liturgical) of the villages, ils (tribes) and guilds in the period Qajar. Then we studied components such as the domination of the livelihoods economy; the suppression of individualism and the expansion of the economy and the division of labor; the lack of competitiveness of the economy in the world system; the weak social mobility as the outcomes of the general tax system governing this period. In the end, based on research findings, the concept of Communal Rationalism has been presented as a theoretical modification with the historical particularity of Qajar Iran.