پديد آورندگان :
عرب عامري، عليرضا دانشگاه تربيت مدرس تهران , پورقاسمي، حميدرضا دانشگاه شيراز - دانشكده كشاورزي - بخش مهندسي منابع طبيعي و محيط زيست , رضايي، خليل دانشگاه خوارزمي. تهران , سهرابي، مسعود دانشگاه آزاد اروميه - دانشكده فني و مهندسي - گروه خاك و پي
كليدواژه :
مورفومتري , روش تركيبي تاپسيس- رگرسيون چندمتغيره , فرسايش پذيري , حوضه آسمانگر , مديريت آبخيز
چكيده فارسي :
اولويت بندي زيرحوزه ها در مديريت منابع طبيعي و بهويژه مديريت حوزه هاي آبخير نقش موثري دارد. در اين پژوهش به اولويتبندي 11 زيرحوزه آبخيز آسمانگر در استان چهارمحال بختياري با استفاده از پارامترهاي مورفومتريك و مدل تركيبي نوين تاپسيس-رگرسيون خطي چندمتغيره پرداخته شده است. پارامترهاي مورفومتريكي مورد استفاده در اين پژوهش شامل ضريب فشردگي، ضريب گردي، ضريب شكل، ضريب كشيدگي، ثابت نگهداشت آبراهه، تراكم زهكشي، عدد ناهمواري، فراواني آبراهه، درجه شيب، بافت زهكشي، نسبت ناهمواري، نسبت انشعاب و طول جريان مي باشد. بهمنظور تعيين وزن پارامترها از مدل رگرسيون چندمتغيره و آمار سيلابهاي رخداده در منطقه و بهمنظور اولويتبندي زيرحوزه هاي آبخيز از روش تصميمگيري چندمعياره تاپسيس استفاده گرديده است. نتايج وزن‌دهي پارامترها نشان داد كه پارامترهاي نسبت انشعاب، ضريب شكل و عدد ناهمواري، به ترتيب با كسب 612/0، 221/0، 212/0 امتياز بيشترين تاثير را در رخداد سيلاب در منطقه مورد مطالعه داشته اند. طبق نتايج اولويتبندي، زيرحوزه هاي 4، 6 و 9 بهترتيب با كمترين فاصله از ايده آل مثبت (0480/0، 0516/0062،0/0) و بيشترين فاصله از ايده آل منفي (1746/0، 1809/0، 1734/0) و با كسب بيشترين امتياز (7841/0، 7777/0، 7365/0) در رتبه هاي اول تا سوم قرار گرفته اند و بايد براي انجام اقدامات مديريتي و آبخيزداري در اولويت قرار گيرند. به منظور اعتبارسنجي مدل، مقادير رسوب ويژه و نسبت توليد رسوب (SDR) براي هر زيرحوزه با روش PSIAC با استفاده از 9 پارامتر زمينشناسي، خاك، اقليم، رواناب، توپوگرافي، پوشش زمين، كاربري اراضي، فرسايش سطحي و فرسايش رودخانه اي محاسبه گرديد. نتايج اعتبارسنجي نشان داد كه پارامترهاي مورفومتريك و مدل تركيبي داراي دقت بالايي در شناسايي زيرحوزه هاي با پتانسيل سيل خيزي و توليد رسوب بالا ميباشد، به طوري كه زيرحوزه هاي 4، 6 و 9 به ترتيب داراي بيشترين مقادير رسوب ويژه (1/97، 2/80، 1/70) تن در هكتار در سال و نسبت توليد رسوب (57، 55، 59) درصد مي باشند. نتايج حاصل از اين پژوهش در مديريت حوزه هاي آبخيز در منطقه مورد مطالعه مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد.
چكيده لاتين :
Watershed prioritization has an important role in natural resources and watershed management. This
study deals with prioritization of 11 sub-watersheds of Asemangar watershed in Chaharmahal and Bakhtiari
province using 13 morphometric parameters of linear, shape and topographic and a mixed multivariate linear
model of new TOPSIS-Regression. A linear regression model was used to determine the morphometric
parameter weights and prioritization was performed by TOPSIS decision Method. Results obtained from
weighting analysis showed that mean bifurcation ratio, form ratio and ruggedness number have the most
effect on erodibility and flooding with 0.612, 0.221, and 0.212 scores, respectively. According to the
results of prioritization, 4, 6 and 9 Sub-watersheds with the least distance to the positive optimum (0.0062,
0.051, and 0.048, respectively) and maximum distance to negative optimum (0.1734, 0.1809, and 0.1746,
respectively) have the highest flooding intensity with maximum scores of 0.7365, 0.7777, and 0.7841,
respectively, that should be prioritized for action management and watershed management. In order to
validate the results, special deposition and sediment delivery ratio (SDR) was calculated for each Subwatershed
by PSIAC method using nine parameters including geology, climate, soil, water, topography,
land cover, land use, surface erosion and river erosion. Validation of results indicate that the morphometric
parameters and used model has a high performance of prioritization of watersheds prone to flooding and
high erodibility; so that 4, 6 and 9 Sub-watersheds have the highest amount of Special deposition 97.1,
80.2, 70.1 Ton/Hec/Year and sediment delivery ratio 57, 55, and 59 percentage, respectively. The results of
this study can be used in watershed management.
