كليدواژه :
توسعه منطقه‌اي , توسعه متوازن , آمايش سرزمين , برنامه‌هاي توسعه
چكيده فارسي :
اگرچه برنامه‌ريزي توسعه در ايران از دهه 1320 مورد توجه قرار گرفت، اما همچنان از منظر توسعه متوازن و توجه به مسئله عدالت منطقه‌اي در توسعه پيشرفت چنداني ايجاد نشده است و حجم عظيم منابع انساني، مالي و طبيعي مصرف‌شده با دستاوردهاي به دست آمده تناسبي ندارد از اين رو، ضرورت دارد تا رويكرد حاكم بر نظام برنامه‌ريزي كشور با تمركز بر مسئله توسعه متوازن مورد كنكاش و بررسي تحليلي و انتقادي قرار گيرد و نقاط ضعف و قوت برنامه‌هاي توسعه و چالش‌هاي آن شناسايي شود. اگرچه تاكنون مطالعات مختلفي در اين زمينه انجام‌گرفته ولي ضروري است تا آسيب‌شناسي جامعي از چالش‌ها و نقاط ضعف برنامه‌ريزي توسعه از منظر توسعه متوازن و منطقه‌اي انجام گيرد و پژوهش‌هاي انجام‌گرفته در اين زمينه در قالب منظمي ارائه شود كما اينكه پژوهش‌هاي انجام‌شده تاكنون، اغلب با دامنه محدود و عدم توجه به جميع ابعاد اين مسئله انجام‌گرفته است. در اين مقاله، ابتدا تجربه نزديك به 70 سال برنامه‌ريزي توسعه در ايران از حيث توجه به مسئله توسعه متوازن و منطقه‌اي مورد بررسي قرارگرفته است و به بررسي نقاط ضعف و قوت برنامه‌هاي توسعه بعد از انقلاب در مورد توسعه متوازن و منطقه‌اي پرداخته است. اين مقاله سپس به آسيب‌شناسي جامعي از چالش‌هاي موجود در راه توسعه متوازن منطقه‌اي در كشور برحسب درجه اهميت و اثرگذاري پرداخته و سعي كرده است با جمع‌آوري و تركيب اطلاعات از پژوهش‌هاي پيشين و با نظم‌دهي به ابعاد مختلف چالش‌ها و نقاط ضعف در سه سطح پيش‌نيازهاي برنامه‌ريزي، فرايند برنامه‌ريزي و محتواي برنامه‌ها، مخاطبان را در درك و رفع آن‌ها ياري كند. دسته‌بندي منظم چالش‌ها نشان مي‌دهد كه وجود چالش مفهومي نسبت به توسعه متوازن، مشكل تعريف منطقه، تخصيص منابع مالي و نظام برنامه‌ريزي متمركز از جمله مهم‌ترين نقاط ضعف در فرايند توسعه متوازن در كشور است.
چكيده لاتين :
Even though the development planning in Iran has been applied since the 1940s, it has not still made much progress in terms of balanced development as well as the regional justice in development and a huge amount of human capital, financial and natural resources which are consumed, have obtained few achievements. Therefore, it seems necessary to examine and analyze critically the dominant approach in the country’s planning regime, focusing on the issue of balanced development, and identify the strengths, weaknesses and challenges of development plans. Although many studies have been done to undertake this issue, it is necessary to study a comprehensive pathology of challenges and weaknesses of development planning in terms of balanced and regional development. As the studies have been done so far, often have covered limited scope with little attention to all aspects of development planning, it is necessary to put them in an order. Therefore, in this paper, at first Iran development plans with respect to regional balanced development are reviewed for almost seven decades and after that, the strengths and weaknesses of development plans after the Islamic Revolution have been analyzed in terms of regional balanced development. This article then provides a comprehensive pathology for the challenges of regional balanced development based on its significance and impacts. As a result, this paper tries to explain the related challenges and help to resolve them through categorizing previous studies and organizing different aspects of the challenges and weaknesses at three levels of pre-planning, planning and post-planning. The categorization of challenges shows the most important weaknesses in the process of balanced development in Iran which included a conceptual challenge toward balanced development, the problem of defining the region, allocating the financial resources and centralised planning system.
