نقد توصيفي و ساختاري سوگ‌چكامه‌هاي حماسي بختياري (شوخين‌ها)؛ گونه‌اي از اشعار عامه

Descriptive and structural criticism of Bakhtiāri’s epic odes mourn: a type of folk poems

سوگ‌چكامه يا «شوخين» (šowxin) در زبان بختياري، گونه‌اي از اشعار عامه و حماسي است كه در ضمن آن، رشادت‌ها، دلاوري‌ها، مبارزات و كشته شدن يكي از بزرگان يا دليرمردان قوم بختياري به تصوير كشيده مي‌شود. اين اشعار همچون ساير اشعار عامه، به­وسيله افرادي ناشناس از عامۀ مردم سروده ‌شده‌اند و در ترتيب و تعداد ابيات آن­ها اختلاف وجود دارد و عمدتاً ترجمان عشق و ارادت عامۀ مردم به قهرمانان قومي خود هستند. البته، در ضمن اين اشعار به پاره‌اي از آداب و رسوم، باورها و مسائل تاريخي، سياسي و اجتماعي قوم بختياري نيز اشاره شده است. از آنجا كه در بيشتر آثاري كه درباره زبان و ادب عامه مردم ايران نوشته شده، آن­گونه كه شايسته است به اين نوع از اشعار توجه نشده است، در اين مقاله با مروري بر تحقيقات موجود، اين­گونه از اشعار عامه بختياري معرفي و توصيف شده‌اند و به­طور خلاصه مشخص شده است كه حدود 24 سوگ‌چكامه‌ يا «شوخين» (389 بيت) در زبان بختياري وجود دارد كه از اين تعداد، چهار نمونه از آن­ها، جزو سوگ‌چكامه‌هاي برجسته و مهم‌اند. همچنين، در اين مقاله به مهم‌ترين ويژگي‌هاي ساختاري و محتوايي سوگ‌چكامه‌هاي بختياري، از قبيل قالبي ‌بودن، داشتن عناصر و زمينه‌هاي شعر حماسي‌، توصيفات قوي و... اشاره شده و نشان داده شده است كه اين اشعار جزو اشعار تأثيرگذار عامه‌اند و از اين رو، شايسته است كه در بررسي اشعار عامه اقوام گوناگون، به آن توجه شود.

In Bakhtiāri dialect, šowxin is a type of folk and epic poetry that describes the bravery, struggle and murder of one of the brave elders or men of Bakhtiāri people. Like other folk poems they have had anonymous poets. The order and number of their verses are different, and mainly reflect the love and devotion of people towards their ethnic heroes. These poems also refer to certain traditions, beliefs in addition to historical, political and social issues of Bakhtiāri people. Since most of works on Persian folk language and literature has not been adequately addressed, this article provides an overview of the research on Bakhtiāri poetry. These poems have been described and it is briefly stated that there is about 24 šowxin type (389 verse) in this dialect, among them four are important and remarkable. The present paper seeks to explore the structural and content characteristics of Bakhtiāri's šowxin, such as their templatic characters, elements, contexts of epic poetry and strong descriptions. Šowxins are considered influential folk poems and deserve to be taken into account from different viewpoints among different ethnic groups.