پيشنهاد يك چارچوب مفهوميِ نهادگرايانه براي مطالعه مسائل توسعه‌اي كشورهاي وابسته به منابع طبيعي

Proposing an Institutionalist Conceptual Framework for the Study of Development Issues in Countries with Dependence on Natural Resources

سال‌هاست كه پژوهشگران، مشكلات توسعه‌اي كشورهاي برخوردار از منابع طبيعي همچون نفت را به همين برخورداريِ آن‌ها نسبت مي‌دهند. پژوهش‌هاي پرشمار اين حوزه، بيشتر بر نظريه دولت‌رانتير و بلاي‌منابع متكي بوده‌اند. امروزه با پيشرفت پژوهش‌هاي تجربي و انتقادات نظري، در كاستي‌هاي نظرياتِ كلاسيكِ اين حوزه، كمتر ترديدي وجود دارد و پژوهش‌هاي متأخر نيز تلاش‌هايي براي تعديل افراط‌ و تفريط‌ هاي نظريات كلاسيك رانتيريسم بوده‌اند كه معمولاً دامنه‌اي محدود از پيامدهاي مطرح‌شده براي رانتيريسم را بررسي كرده و به شكل يك نظريه‌ي مفصل و منسجم در نيامده‌اند، يا يك ايده‌آل تايپ مناسب از دولت‌رانتير براي بررسي‌هاي تاريخي ارائه نكرده‌اند. متن حاضر كوشيده است تا ضمن مرور رويكرد رانتيريسم و مرور برخي از مهم‌ترين پژوهش‌هاي انجام‌شده كه اصلاحاتي در نظريات كلاسيك رانتيريسم انجام داده‌اند و دريچه‌هايي براي بازنگري گشوده‌اند، به معرفي رويكرد نهادگرايانه‌ي داگلاس ‌نورث به عنوان يك چارچوب مفهومي مكمل بپردازد. بدين‌منظور، نقاط قوت و كاستي‌ هر دو رويكردِ نورث و رانتيريسم تحليل و در راستاي تلفيق آن‌ها تلاش شده است. نهايتاً چارچوب مفهوميِ جايگزيني به نام «نظم دسترسي محدود رانتير» معرفي شده است كه اگرچه در هردو رويكرد ريشه دارد اما با افزودن چند نكته تا حدودي از اين دو فراتر مي‌رود و بينش‌هاي تازه‌اي براي مطالعه‌ي دولت‌هاي رانتير به دست مي‌دهد.

For years researchers have associated the developmental problems of countries possessing natural resources like oil with the very fact of the possession of such resources. The numerous studies of this field have mostly focused on the theories of the Rentier State and the Resource Curse. Today, with the advent of empirical research and theoretical criticism, there is little doubt with regards to the shortcomings of the classic theories of the field. The latest research has also attempted to mitigate the extremes of the classic theories of rentierism which usually cover a limited scope of the suggested outcomes of rentierism, and such theories have not formed a comprehensive and elaborate theory, nor have they presented an appropriate ideal type of the rentier state for historical investigations. The present paper presents a critical survey of the literature on rentierism, focusing on one main question: how can this theory be improved? With respect to this question, at first, rentierism literature will be reviewed, then the institutionalist theory of Douglass North shall be introduced. By recognizing the advantages and disadvantages of both theories, the present paper goes on to formulate new conceptual framework named the "Rentier Limited Access Order". Not only is this framework rooted in both theories, but it also goes beyond them and delivers new insights with which rentier states can be studied.