بازخواني مسأله خبط شيطان در آيه 275 سوره بقره از منظر فريقين

Reflections on the Issue of Satan’ Khabaṭ in the Verse 2: 275, Regarding Shi’a and Sunni Views

آيه 275 سوره بقره در تقابل با آيات قبل از خود كه از انفاق سخن مي‌گويد، به بحث درباره ربا پرداخته و در اين راستا رباخواران را به كساني كه با مس شيطان دچار خبط شده‌اند، تشبيه كرده است. اين مقاله كوشيده است با بررسي معناي اصلي واژه "خبط" مراد اين تشبيه را روشن نمايد. اغلب مفسران با يكي انگاشتن مس، جنون و صرع و نزديك دانستن اين مفهوم به خبط، تشبيه بكار رفته در آيه را به معناي مجنون شدن رباخواران دانسته اند و تنها در حقيقي يا مجازي بودن ايجاد جنون توسط شيطان به بحث پرداخته اند. در اين مقاله، با توجه به معناي لغوي واژه "قوم"، "خبط"، "مس" و كاربرد اين واژگان در ديگر آيات و روايات، اين نتيجه به دست آمد كه مراد آيه از خبط قيام رباخوار با مس شيطان، نه مجنون شدن رباخواران؛ بلكه ترسيم قيامي در خلاف جهت فطرت براي رباخواران است كه موجب تغيير هندسه فكري رباخواران و سير نزولي حركت آنها مي‌شود.

The verse 275 of Surah al-Baqara, in contrast to the previous verses speaking of charity, points to usury and describes the usurers as those who have been struck (khabṭ) by Satan’s impact (mass: touch). The present article attempts to clarify this description through the exact meaning of the word “khabaṭ”. Most exegetes believe that this word is the same as mass, dementia and epilepsy, and hence the description used in this verse shows madness of usurers. They have doubts only about the real or virtual creation of insanity by Satan. Regarding the literal meaning of the words “qawama”, “khabaṭ” and “mass” and the use of these words in other verses and narratives, it is proved that the purpose of the verse of striking the usurers with the Satan’s impact is not dementia of usurers, but is to depict their rising that is in opposite direction to the nature of human (faṭrah) and will change their mind and cause to their downward move.