كليدواژه :
ادبيات عرفاني , تجربه عرفاني , مثنوي معنوي , پير چنگي , مولانا جلال‌الدين , مولوي، جلال الدين بلخي , موسي و شبان
چكيده فارسي :
در مطالعات اخير، عرفان را به سه حوزۀ تجربۀ عرفاني، سلوك عرفاني و نظريۀ عرفاني تقسيم مي‌كنند و دربارۀ تقدم و تأخر آن‌ها نسبت به يكديگر، آرا و عقايد مختلفي وجود دارد. گاهي مباني نظري را مقدم بر سلوك و تجربه مي‌دانند و مي‌گويند تا فرد از حيث معرفتي صاحب اطلاع نباشد، به سلوك عرفاني دست نمي‌زند تا از اين طريق تجربۀ عرفاني را حاصل كند و گاه تجربه را بر هر دو حوزۀ ديگر مقدم مي‌دارند. صرف‌نظر از اين بحث، اين مسئله كه «تجربۀ عرفاني» در چه موقعيت و تحت چه شرايطي به سراغ شخص سالك مي‌آيد، موضوع مهمي به‌شمار مي‌رود. يكي از پاسخ‌هاي احتمالي به مسئلۀ مذكور اين است كه سالك هنگامي كه در «موقعيت‌هاي مرزي» قرار مي‌گيرد - يعني در لحظات بحراني اعم از عجز و ناتواني وجودي، حيراني حاصل از آگاهي نامعهود، احساس خلأ معرفتي و بي‌معنايي و... - با تمام وجود به‌سوي نيرويي مافوق بشري و طبيعي مايل مي‌شود و در آن احوال، چيزي را درمي‌يابد كه از آن به تجربۀ عرفاني تعبير مي‌شود. اين تجربه غير از شور و شعف و حيراني، موجب صيرورت شخصيت سالك و تعالي معنوي او مي‌شود. در اين جستار، دو داستان تمثيلي- نمادين «پير چنگي» و «موسي و شبان» را با محوريت تجربۀ عرفاني كه شخصيت‌هاي اصلي آن‌ها در موقعيت‌هاي مرزي از سر مي‌گذرانند، بررسي خواهيم كرد. در هر دو حكايت، شخصيت‌هاي اصلي (پير چنگي و شبان) در موقعيتي مرزي و به‌واسطۀ شخصي ديگر، به‌ترتيب، عمر بن خطاب و موسي (ع)، وارد تجربه‌اي نامعهود مي‌شوند و سلوك معنوي را تا عالي‌ترين مدارج طي مي‌كنند. مولانا در هر دو حكايت، بر اين امر تأكيد مي‌كند كه شرط وصول به مقامات معنوي، چنانكه در تصوف رسمي بر آن پاي مي‌فشارند، آگاهي پيشيني (علم تصوف) و ازسرگذراندن سيروسلوك رسمي (رياضت) نيست، بلكه خود را در معرض (موقعيت) معنا قراردادن و اغتنام فرصت‌هاي تكرار ناشونده، مايۀ نجات معنوي انسان است.
چكيده لاتين :
In recent studies, mysticism is divided into three realms: Mystical Experience, Mystical Practice, and Mystical Theory. There are conflicting opinions with regard
to their precedence and antecedence. Some are of the opinion that theoretical
principles precede mystical experiences and conduct believing that by the time the
individual is not epistemologically informed, he does not approach mystical conduct
to gain spiritual experience; others believe that experience precedes the two
domains. Disregarding the argument, the situation and circumstances under which
“mystical experience” comes about is a significant issue of. One possible answer to
this query is that the seeker when placed in "Boundary Situation"—critical moments
of inner feebleness, bewilderment caused by insight, senses of epistemological
hollowness, futility and the like—is inclined to a supernatural force wholeheartedly,
and in this situation fathoms what is called mystical experience. This experience,
apart from the excitement and wonder, gives rise to the seeker's personality growth
and spiritual excellence. In this essay, we will examine two allegorical-symbolic
stories of "Pir Changi" and "Moses and the Shepherd", focusing on the mystical
experience that their main characters passed through in boundary situations. In both
anecdotes, the leading characters (Pir Chang and Shepherd), in a boundary situation,
undergo a wonderful experience through other characters; respectively, Omar bin
Khattab and Moses, and go through the spiritual path to the highest degree. In both
anecdotes, Rumi insists that the condition of attaining spiritual authorities and
positions is neither a-priori knowledge (Sufism) nor performing the formal conduct
(austerity); rather placing oneself exposed to (in situation of) meaning and seizing
the irreplaceable opportunities would be the key to spiritual salvation.
