كتاب تحقيقات از خواجه محمد پارسا و آراي عرفاني و كلامي وي

The Book Tahghighat by Khwaja Mohammad Parsa and His Mystical and Rhetorical Views

نسخۀ خطي تحقيقات از جمله مهم‌ترين آثار خواجه شمس‌الدين جلال‌الدين ابوالفتح محمدبن محمدبن محمود حافظي بخاري (749-822) ملقب به خواجه محمد پارسا – دومين خليفۀ خواجه بهاءالدين محمد نقشبند، بنيان‌گذار سلسلۀ نقشبنديه – است. اين كتاب از حيث سادگي، رواني و توانايي انتقال موضوعات و مفاهيم عرفاني و كلامي، جايگاهي ويژه دارد. اين كتاب كه هنوز به‌صورت نسخۀ خطي در دسترس است، حاوي مطالب عرفاني و كلامي است كه به‌منزلۀ آينه‌اي روشن، فضاي عرفاني روزگاران پيشين را به‌خوبي براي پژوهشگران ترسيم مي‌سازد. مسائل بنيادين اين اثر عبارت‌اند از: اصطلاحات عرفاني، اصول تعاليم طريقت نقشبنديه، سخنان عرفاي نامي مانند جنيد، بايزيد بسطامي، ابوسعيد ابوالخير، نود و نه اسم و صفت الله و بيان كاربرد آن‌ها، آيات و احاديث و... . از اين اثر تاكنون شش نسخه به‌وسيلۀ نويسندۀ همين سطور، براي تصحيح آن گردآوري شده؛ زيرا تا امروز هيچ گونه تصحيح و بازخواني‌اي از آن انجام نشده است. اين مقاله ضمن معرفي اين نسخۀ خطي، نكات برجستۀ عرفاني و كلامي در آن و ديگر آثار خواجه محمد پارسا را بررسي مي‌كند.

The handwritten manuscript of Tahghighat is one of the most important works of Khwaja Shams al-Din Jalal al-Din Abu al-Fath Mohammad bin Mohammad bin Mahmoud Hafezi Bukhari (822-765), known as Khwaja Parsa—the second Caliph of Khwaja Baha Uddin Mohammad Naqhshband and founder of Naqshbandiyah dynasty. This book holds a special status due to its smooth writing style and its ability to convey mystical and rhetorical issues comprehensibly. This book which is still available as handwritten manuscript contains mystical and rhetorical contents, which like a bright mirror, clearly depict the mystical atmosphere of the earlier times for the researchers. The main issues of the work include mystical and rhetorical terminologies, the teaching principles of Naqshbandiyah, quotes by prominent mystics like Junaid, Bayazid Bastami, Abu Sa'id Abu al-Khair, ninety-nine names and attributes of Allah and their functions, Qur’anic verses, hadiths (sayings), and the like. So far, six manuscripts have been compiled by the author of the present paper to be corrected; as no correction or editing has ever been made. This article, besides introducing this handwritten manuscript, examines the mystical and rhetorical highlights of this work and other works by Khwaja Mohammad Parsa.