سوداي مهاجرت: ميل به مهاجرت و تصوير ذهني از غرب در تجربه دانشجو-مهاجران ايراني

Migration Aspiration: The Migration Tendency and the Image of the West Among the Iranian Student-Migrants

عموم پژوهش‌هاي پيرامون مهاجرت‌هاي بين‌المللي تاكنون بر ابعادِ كلانِ ساختاريِ اين پديده متمركز بوده‌اند. در مورد مهاجرت بين‌المللي ايرانيان نيز بخش بزرگي از مطالعات و مباحثات موجود پيرامون ميزان مهاجرت و صحت آمارهاي مهاجرت بوده است. در اين پژوهش برآن بوده‌ايم تا از طريق پرداختن به تجربة دانشجويان مهاجر ايراني و دانشجويان ايراني‌اي كه قصد مهاجرت به يكي از كشورهاي غربي را دارند، تصوير ذهني آنان از مهاجرت و كشور مقصد را پيش و پس از اقدام به مهاجرت روايت كرده و تغييرات اين تصوير ذهني طي فرآيند طولاني و چند مرحله‌اي مهاجرت را مورد بررسي قرار دهيم. در اين پژوهش، با تحليل تماتيكِ مصاحبه‌هاي نيمه‌ساخت‌يافته با 22 نفر از اين دانشجويان، به چهار يافتة برجسته دست يافته‌ايم: 1) مطالعه مهاجرت نبايد محدود به مطالعه مهاجران شود، چرا كه در تصميم به مهاجرت علاوه‌بر شخص مهاجر، جامعه بزرگتر نيز حضور قابل توجهي دارد. 2) علاوه ‌بر مهاجران، جمعيت بسيار بزرگ ديگري هم وجود دارند كه ميل به مهاجرت دارند اما اين خواستة آنان هيچ‌گاه محقق نمي‌شود؛ توجه به اين گروه براي درك ماهيت و ميزان گستردگي ميل به مهاجرت در يك جامعه ضرورت دارد. 3) در بسياري از موارد، مهاجرت با يك تصوير ذهني‌ آرمان‌شهري از كشور مقصد صورت مي‌گيرد. 4) اين تصوير ذهني اغلب در سنين پايين ايجاد شده و الزاماً مربوط به دوران بزرگسالي و مبتني برمحاسبه ريز هزينه - فايده نيست؛ شناخت اين تفاوت بر محتوا و كارآيي پاسخ‌هاي موجود به سوال از مهاجرت –چه از سوي دولتها و چه از سوي افراد– تأثير تعيين‌كننده‌اي دارد.

The bulk of the existing research on international migration has focused on the macro structural dimensions of this phenomenon. In the case of the migration of Iranians, most of the current discussions revolve around the magnitude of migratory flows; hence, a heavy debate about the statistics of immigration and their validity. In this study, we have tried to capture the social-psychological dimension of immigration, by drawing on the experiences of the Iranian student-migrants and those in the pre-migration phase. The present research aims to study dynamic changes of their images of the destination (Western Countries in this case) through the process of migration. Based on semi-structured interviews with 22 subjects, and a thematic analysis of their responses, the study revealed four important findings: a) studying migration should not be reduced to studying migrants only, as the broader society is vividly present in all of one’s personal decisions regarding migration; b) in addition to those who actually migrate, there is a larger segment of population who desire to migrate but they never do; understanding this group is essential for a deeper understanding of the phenomenon we have called ‘the migration tendency’; c) in many cases, migration involves a utopian image of the destination country; d) such images are often arrived at in a very early age, and not necessarily in the adult years and based on a detailed cost-benefit analysis of migration; understanding this feature is crucial for formulating proper responses and policies with regards to migration.