تقطيع روايت در كتاب من لا يحضره الفقيه؛ مصاديق، انگيزه‌ها و آسيب‌ها

تقطيع در لغت به معناي قطعه قطعه كردن و در اصطلاح اهل حديث، نقل بخشي از روايت و ترك بخشي ديگر از آن است. اين پديده كه از آغاز دوران نقل حديث وجود داشت و با شروع تدوين جوامع موضوعي رواج بيشتري يافت، با عكس‌العمل‌هاي مثبت و منفي مواجه بوده و برخي آن را مجاز و برخي ديگر آن را برنتابيده‌اند؛ از جمله كساني كه در اثر حديثي خود به تقطيع پرداخته، محدث نام‌آور، شيخ صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه است. تأثيرپذيري محدثان و فقيهان از اين كتاب بر كسي پوشيده نيست. بررسي ميزان فراواني روايات تقطيع‌شده در اين اثر حديثي، علل و انگيزه‌هاي مؤلف براي تقطيع روايات و اينكه آثار اين تقطيع‌ها چه بوده است، موضوعات و پرسش‌هايي است كه در اين پژوهش به آن‌ها پرداخته شده است. نتايج تحقيق كه اغلب با روش مقايسۀ روايات متحد با يكديگر به دست آمده، نشان مي‌دهد كه از مجموع 5920 روايت موجود در اين كتاب، حداقل 626 مورد روايت تقطيع‌شده وجود دارد كه حدود 10/5 درصد كل روايات را شامل مي‌شود. اكتفا به موضع حاجت، تبويب موضوعي روايات، اختصار كتاب و عقيده يا فتواي خاص مؤلف، بخشي از علل و انگيزه‌هاي تقطيع روايت در اين كتاب بوده است. همچنين از اين ميان مشخص شد كه تقطيع در حدود 100 روايت كه معادل 15/8 درصد كل روايات تقطيع‌شده است، مخل معناي صحيح يا كامل مي‌باشد