دو قصيده و تركيب بند در ستايش حج از روزگار صفوي محمد باقر خليل كاشي (م 1081)

حج عبادتي است كه همزمان، شيرين و پرزحمت است، و بسا به همين دليل، خداوند متعال، تنها يك بار آن هم براي آدم مستطيع آن را واجب كرده است. آن روزگاران، راهي طولاني با زحمت فراوان مي رفتند، اما شوق كعبه، همواره اثر معنوي شگفتي در مردمان باقي مي گذاشت. اين سفر و پيامدهاي معنوي آن، در ادب جاري فارسي بسيار تأثير گذاشت، و شعائر حج، اماكن مقدسه، احساسات و عواطف، به خصوص سفر كردن در بيابان و طي كردن باديه، روي شعر فارسي سخت موثر افتاد. بسياري از شاعران در اين باره شعر گفتند و از كلمات مرتبط با حج، در اشعار خويش استفاده كردند. اشعاري هم به طور واقعي در باره سفر سروده مي شد. در اينجا دو نمونه از اين اشعار از دوره صفوي آورده ايم كه سابق بر اين منتشر نشده است. دوره صفوي، به خصوص عصر اخير آن، در امر حج بسيار فعال بود و شمار زيادي از مردم هر ساله از طريق نجف عازم حجاز مي شدند. در اين اشعار مي توان رد پايي از اين احساس و علاقه در ادب فارسي يافت.