مناظره امام صادق(عليه السلام) با زنديق مصري در مسجد الحرام (2)

مقاله حاضر، به بررسي و تحليل مرحله دوم از مناظره امام صادق(عليه السلام) با زنديق مصري پرداخته است؛ چنان‌كه در قسمت پيشين آمد، امام(عليه السلام) در مرحله اول مناظره، به‌شيوه جدال احسن با زنديق به گفت‌وگو پرداخته و در اين مرحله، به‌شيوه موعظه حسنه (خطابه) وارد شده است.مضمون فرمايش امام(عليه السلام) اين است كه هر كس به وجوبِ وجودِ عالَم و بي نيازي آن از وجود صانع مدبر معتقد است، به‌حكم ضرورت، بايد حقيقت آن و حقيقت اجزاي آن را به‌خوبي شناخته باشد؛ زيرا هر چيز تا زماني كه واقعاً شناخته نشود، هيچ قضاوتي در باره آن، نفياً يا اثباتاً صحيح نيست.امام(عليه السلام) در اين مرحله از مناظره، از در مماشات و مُجارات با زنديق وارد شدهو بر اساس نوع معرفت‌شناسي زنديق، كه حس‌گرايي است، با او به گفت‌وگو پرداخته و از همان طريق، او را محكوم كرده و به اهدافش؛ يعني بيرون آوردن  وي از جهل مركب و انتقال او به مرحله گمان و از آنجا به مرحله شك و ترديد، رسيده است.همچنين امام(عليه السلام)  براي همگان آشكار كرده است كه زنديق مصري و امثال وي، جز نديدن صانع، هيچ دليلي بر ادعاي خود ندارند. افزون بر اين، آن حضرت، بي اعتباري گمان در مسائل اعتقادي را به زنديق يادآور مي‌شود و به قاعده عدم الوجدان در ردّ ادعاي زنديق نيز استدلال مي‌كند.