حجيت خبر واحد در اثبات گزاره اخلاقي

بحث دربارۀ مدلول بيانات اخلاقي ديني مبتني بر اعتبار ادله نقلي در اخلاق اسلامي است؛ يعني پيش از پرداختن به آن بايد به اين سؤال پاسخ داده شود كه آيا اساساً اين ادله در اثبات گزاره‌هاي اخلاقي، حجيت و دليليت دارند يا خير؟ بي‌شك قرآن كريم، احاديث متواتر و نيز اخبار آحاد مقرون به قرائن حجت هستند. اين پژوهش به حجيت اخبار آحاد اخلاقي و تفاوت معناي حجيت در گزاره‌هاي فقهي و اخلاقي پرداخته و با كاوشي تحليلي، به اين نتيجه رسيده است كه در كشف معارف ناظر به واقع، از جمله معارف اخلاقي، جعل حجيت و اعتبار تعبدي دليل، معناي روشني ندارد؛ بلكه ملاك اعتبار اين گزاره‌ها درجه واقع‌نمايي آن‌هاست. به بيان ديگر، اعتبار اين معرفت‌ها را نبايد و نمي‌توان بر محور وجود و عدم (صفر و يك) تلقي كرد؛ بلكه اين اعتبار، درجاتي قابل محاسبه دارد و در شرايطي كه براي واقع‌نمايي يقيني يك قضيه، توجيه كافي وجود ندارد، درجه غيريقيني معيّني از معرفت قابل‌توجيه است. خبر واحدِ حاكي از واقع، معرفت مي‌آورد و درجه‌اي از واقع‌نمايي دارد كه البته تام و يقيني نيست؛ اما ممكن است بر هر معرفت ديگري در عرض خود، ترجيح داشته باشد؛ و به همين دليل، حجت است و باور به آن، معقول و منطقي است. در اين‌جا هرچه قرائن و شواهد بيشتري به نفع آن جمع‌آوري كنيم، آن را معقول‌تر ساخته‌ايم و ترجيح آن را موجه‌تر و منطقي‌تر كرده‌ايم. اين قرائن و شواهد ممكن است قرائن عقلي، عقلايي، نقلي، تاريخي، جغرافيايي، تجربي، عرفي و غير اين‌ها باشد.