بازخواني نحوه بروز زنانگي در معماري دوره تيموري با تمركز بر مولفه هاي بصري (نمونه موردي؛ مسجد گوهرشاد مشهد)

Re-visiting the Expression of Femininity in Timurid Architecture with the Focus on Visual Components (Case Study: Goharshād Mosque of Mashhad

زنان، به گواهي تاريخ، هرگاه فرصت يافته اند شايستگي هاي خويش را در حوزه هاي فرهنگي، هنري و معماري به نمايش گذاشته اند. زنان باني، به ويژه در دوره تيموري، در ايجاد و گسترش تزيينات و موتيفهاي مرتبط با مفاهيم زنانه نقش پررنگي داشته اند. هدف اصلي اين پژوهش بازنمايي و خوانشي از معماري ايراني اسلامي براساس مولفه هاي بصري جنسيت و با محوريت زنانگي در معماري است. بنابراين، به منظور نزديك شدن به اهداف پژوهش، ابتدا مرور مفاهيم مرتبط با موضوع جنسيت در روند تاريخي آن مورد نياز بود كه در ادامه سنجه هاي جنسيت و زنانگي در نمونه موردي انتخابي استخراج شده و مورد بررسي قرار گرفته است. شايان ذكر است كه در راستاي تعيين هويت جنسيتي شاخص هاي بصري، گريزي به حوزه هاي فلسفي، روانشناسي تكاملي، روانكاوي، مستندات و شواهد تاريخي و پژوهش هاي متاخرتر در مورد جنسيت اشيا و محصولات صورت گرفته است. يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه در مسجد گوهرشاد از دلالت هاي بصري مرتبط با مفاهيم مردانه به نفع زنانگي كاسته شده است كه يكي از دلايل مهم اين موضوع ميتواند حضور پررنگ زنان در عرصه سياست و معماري باشد كه سرآمد آنها «گوهرشادآغا» بود

Re-visiting the Expression of Femininity in Timurid Architecture with the Focus on Visual Components (Case Study: Goharshād Mosque of Mashhad) Throughout history, women have exhibited their talents in the cultural, artistic and architectural fields whenever they had the opportunity. Patron women, especially in the Timurid period, have also played a significant role in the creation and development of ornaments and motifs related to feminine concepts. The current study attempts to represent and re-read the Iranian-Islamic architecture based on the visual components of gender focusing on the concept of femininity in architecture. For this purpose, we, first, review the concepts related to gender and then extract and study the indications related to gender and femininity in the case study. It should also be noted that in order to determine the gender identity of visual attributes, we were obliged to discuss the same idea in philosophy, evolutionary psychology, psychoanalysis as well as recent research on the gender of objects. The results indicate that visual implications associated with masculine concepts have reduced in favor of feminine ones in Goharshād Mosque of Mashhad. One of the main reasons could be the strong presence of women in politics and architecture whose leading figure was Goharshād Āghā.