تبيين مدل مفهومي مؤلفه هاي مؤثر در شكل گيري تجربه معماري

تجربه معماري، چه به‌صورت تجربه در مواجهه با بنا يا تجربه فضا به‌واسطه «حضور» در آن، مهم‌ترين عامل وجودي معماري است. درك پديده‌اي نظير «تجربه معماري» لزوماً نيازمند تحقيق ديدگاه پژوهشي است و هر ديدگاه پژوهشي بايستي بر طبق گفتمان معماري گسترده درزمينۀ «تجربه» تدوين گردد. اين پژوهش قصد دارد تا از طريق رويكرد شناختي فعال كه مبتني بر ديدگاه پديدارشناسي و يافته‌هاي عصب‌شناسي است، بتواند به درك روشني از ماهيت «تجربه معماري» برسد، چراكه هر دو رويكرد، از همان نقطه شروع، تجربه معماري را از طريق رابطه ميان ذهن و تجربه روان‌شناختي انسان از جهان موردبررسي قرار مي‌دهند. در حقيقت انسان در هر دو نگرش در ادراك جهان نقش اساسي دارد، چراكه از يك‌سو تجربه ‌بنيان بودن پديدارشناسي اساس آن است و از سوي ديگر پژوهش‌هاي علم عصب‌شناسي رويكردي مكمل و مرتبط با تجربيات معماري را ارائه مي‌دهند، زيرا احساسات و واكنش‌هاي انسان به محيط بر اساس كاركرد مغز و پاسخش به محرك‌هاي مختلف آناليز مي‌شود و هر دو زمينه مذكور «تجربه‌ حسي» را عامل كليدي ادراك مي‌دانند و روان انسان را به احساسات و تجربه فيزيولوژيك از محيط ربط مي‌دهند. با اين ملاحظات اين پژوهش درصدد است تا سؤالاتي ازاين‌دست را بررسي نمايد: «تجربه» در معماري چگونه حاصل مي‌شود؟ و چه مؤلفه‌هايي موجب شكل‌گيري اين تجربه مي‌گردند؟ اين پژوهش با رويكردي كيفي و روش توصيفي تحليلي به ارائه مدلي مفهومي از موضوع مربوطه پرداخته است. در پايان يافته‌ها نشان دادند كه تجربه معماري، ديدگاه بيولوژيك مربوط به انسان را از طريق مفاهيم مرتبط با «تجسم» از يك‌سو و «انگيزش» از سوي ديگر به‌عنوان پتانسيل‌هاي معماري براي تأثير متقابل كنار هم قرار مي‌دهد. اين مفاهيم از منظر «رويكرد شناختي فعال» نسبت به ادراك، احساس و عمل توسعه مي‌يابند و از طريق اصول كليدي آن (معنا بخشي و ارتباط سازنده و تجسم فعال) در وضعيتي به‌هم‌پيوسته و تعاملي به مؤلفه‌هاي سازنده تجربه معماري منجر مي‌شوند كه عبارت‌اند از: 1. مؤلفه كالبدي (طرح‌واره بدن) كه متشكل از پاسخ‌هاي فيزيولوژيكي انسان به معماري از طريق ديدگاهي جسماني ادراك آن است، 2. مؤلفه حسيحركتي كه شامل رفتار بياني است و سبب توجه ادراكي به محيط مي‌گردد، 3. مؤلفه انگيزشي كه متشكل از تمايلات عملي يا حالت‌هاي آمادگي كه از طريق قابليت‌هاي معماري عمل مي‌كند، 4. مؤلفه احساسي كه موسوم به تجربه عاطفي است و از طريق معنا بخشي به محيط ايجاد مي‌شوند و 5. مؤلفه شناختي كه از طريق ادراك تجسم‌يافته، به فعاليت تجسم‌يافته و آگاهي حاصل از آن منجر مي‌گردد.