بازشناسي هويتِ فرهنگ اسلامي در معماري نماهاي ورودي (مطالعه موردي: خانه‌هاي بافت قديم دزفول)

امروزه استفاده از الگوهاي ناصحيح غربي در نماهاي شهري، باعث ايجاد بحران هويت در معماري معاصر ايران شده است. براي برونرفت از اين بحران بايد الگوهاي هويت‌بخش اصيل ايراني اسلامي شناسايي و براي طراحان ارائه شود. هدف اين مقاله شناسايي عناصر هويت‌بخش نماهاي ورودي خانه‌هاي بافت قديم دزفول مي‌باشد و به دنبال آن سوال اصلي اين پژوهش اين است كه: كدام ارزش‌هاي فرهنگ اسلامي بيشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند؟. تحقيق حاضر با روش توصيفيتحليلي و برداشت‌هاي ميداني صورت گرفته است و با تجزيه و تحليل متون كتابخانه‌اي و تحليل فراواني استفاده از عناصر هويت بخش در سه بخش نماهاي ورودي خانه‌ها دزفول، داده‌هاي كيفي به داده‌هاي كمي تبديل شده‌اند. در اين رابطه پس از واژه شناسي و بيان معاني واژه‌هاي هويت و فرهنگ اسلامي، مؤلفه‌هاي مؤثر بر آن‌ها استخراج شده است و با بررسي نماهاي ورودي خانه‌هاي بافت قديم دزفول و روش دلفي، پرسشنامه‌‌هايي تهيه و توسط 20 نفر از خبرگان در حوزه معماري و شهرسازي طي سه مرحله تكميل گرديد و با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice و روش AHP وزن‌دهي شد. در نتيجه عناصر هويت‌بخش نماها ورودي شناسايي شدند و در سه بخش از ورودي (1.رخ بام؛ 2.بدنه ورودي؛ 3.ورودي درب) و همچنين در دو دسته از خانه‌هاي فرادست و فرودست كه هر كدام از دسته‌ها شامل 6 خانه مي‌باشند، مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج حاصل نشان مي‌دهد ورودي خانه‌هاي بافت قديم دزفول، هماهنگ‌تر با ارزش‌هاي اجتماعي مردم شهر ساخته شده‌اند و آجر در شهر دزفول تنها عنصري است كه تمام ارزش‌هاي ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﯽ را دارا مي‌باشد. در نماي كل ورودي‌ خانه‌هاي بافت قديم دزفول، به طور ميانگين خانه‌هاي فرادست به ميزان 79.16% از عناصري بيشتري كه نشان دهنده هويت فرهنگ اسلامي است نسبت به خانه‌هاي فرودست به ميزان 57.29% استفاده كرده‌اند در نتيجه نماي ورودي خانه‌هاي فرادست هويت فرهنگ اسلامي بيشتري نسبت به خانه‌هاي فرودست دارند ولي بايد به اين نكته توجه كرد كه در خانه‌هاي فرودست با استفادۀ بيش از 50% از اين عناصر هويت‌بخش و مصالح مشابه و الگوي يكسان در نما، باعث شده است كه يك نظام واحدي در بافت قديم دزفول به‌وجود بيايد.