طراحي مدل آينده‌نگاري راهبردي براي توسعه مناطق آزاد در افق 1414 (مورد مطالعه: منطقه آزاد چابهار)

Designing a Strategic Foresight Model for the Development of Iran’s Free Trade Zones in 1414 Hijri Case Study: Chabahar Free Zone

هدف:چابهار به عنوان يكي از مهم‌ترين بندرهاي اقيانوسي، توجه بسياري از كشورها را در زمينه تجارت و كاهش هزينه براي صدور كالاها و خدمات خود به كشورهاي غربي از لحاظ كم بودن هزينه، مسافت و... به خود جلب كرده است. هدف اصلي در اين مقاله اين است كه نشان دهد آينده‌نگاري راهبردي چگونه مي‌تواند به كمك توسعه منطقه آزاد چابهار بيايد؟ روش: اين پژوهش كه از نوع تركيبي كمّي و كيفي است، در مرحله اول با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و نظرات خبرگان به جمع‌آوري اطلاعات پرداخته، و سپس از روش مدل‌سازي ساختاري تفسيري براي ترسيم مدل استفاده كرده است. همچنين از نقطه‌نظرات خبرگان درخصوص مدل و سنجش اعتبار آن نيز بهره‌مند شده است. يافته‌ها: نتايج به ‌دست ‌آمده نشان مي‌دهد مدل مطلوب براي آينده‌نگاري مناطق آزاد ـ و در اين پژوهش منطقه آزاد چابهار ـ از عوامل متعددي تشكيل شده است كه با توجه به جغرافياي خاص اين منطقه،‌ توجه به مسائل ژئوپليتيك و ژئواكونوميك آن از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. همچنين استفاده از روش‌هاي آينده‌پژوهي، پويش محيطي و نيز روش تحليل لايه اي علت‌ها با توجه به شرايط اقليمي و جغرافياي جمعيتي اين منطقه براي شناخت بهتر محيط از اهميت بسزايي در فرايند آينده‌نگاري برخوردار است. نتيجه‌گيري:طبق بررسي‌هاي انجام شده در مطالعه ادبيات، تاكنون مطالعه جامعي درخصوص آينده‌نگاري مناطق آزاد صورت نگرفته است، بنابراين مدل ارائه ‌شده به ‌عنوان نخستين مدل ارائه ‌شده براي آينده‌نگاري مناطق آزاد، توانايي پاسخگويي به اين بعد مهم از توسعه اين مناطق را دارد.

Purpose: As one of the most critical oceanic ports, Chabahar has attracted the attention of many countries in terms of trade and cost reduction for exporting their goods and services to Western countries in terms of low cost, distance and so on. Therefore, the primary purpose of this article is to show how strategic foresight can contribute to the development of the Chabahar Free Zone. Methods: This is a qualitative and quantitative combination study. Firstly, using library resources and expert opinions for data collection, and finally, the interpretive structural modeling method is used to draw the model. Expert views on the model and its validity are also used. Findings: The results show that the favorable model for the future of free zones and in this case Chabahar is composed of factors that pay special attention to geopolitical and geo-economic issues due to the specific geography of this region. The use of futures studies methods, especially environmental scanning, as well as the casual-layered analysis (CLA), depending on the climatic and geographic conditions of this region, is essential. Conclusion: According to the literature review, no comprehensive study has been done so far on the foresight of free zones, so the proposed model as the first model for free zones foresight can respond to this vital aspect of these areas development.