نظريه امر والاي مندلسزون: مواجهه با برك و بنيان گذاري امر والاي آلماني

نوشتار حاضر به بررسي نظريه امر والاي موزس مندلسزون، انديشمند عقل گراي آلماني مي پردازد. اهميت چنين متني در آن است كه اولا پژوهش هاي چنداني درباره نظريه امر والاي مندلسزون در زبان فارسي انجام نشده؛ ثانيا در فلسفه قاره نيز اغلب يا به ديگر وجوه فلسفه مندلسزون پرداخته شده، يا اهميت زيبايي شناسي امر والاي اش زير سايه انديشمنداني مانند باومگارتن، كانت كمتر به چشم آمده است. بنابراين، اهداف اصلي پژوهش حاضر نخست، معرفي يكي از چهره هاي شاخص زيبايي شناسي آلماني قرن هجدهم است؛ و سپس تحليل نظريه امر والاي او كه هم در مقام پلي ميان نظريه هاي امر والا در زيبايي شناسي بريتانيايي و آلماني عمل مي كند، هم بر شكل گيري نظريه امر والاي كانت تاثير داشته و هم خود بداعتي دارد كه آن را مستقلا مبدل به حوزه اي مهم براي پژوهش مي سازد. پژوهش حاضر با روش متن محور و براساس متون اصلي مندلسزون درباره امر والا انجام شده است تا وجوه گوناگون اين نظريه سنجيده شوند. از اين رهگذر نتيجه گرفته ايم كه گرچه مندلسزون تا حدي وامدار نظريه برك بود و آن را به جهان آلماني معرفي كرد؛ به سبب پايبندي اش به عقل گرايي ولفي، خود نظريه اي بديع را بسط داد كه از يك سو مفهوم كمال و ديگر اصول اساسي زيبايي شناسي عقل گرايانه را حفظ مي كند و از سوي ديگر عناصر نوي نظريه امر والاي برك را، در چارچوب نظريه امر والاي خود مي آورد. بنابراين، در بخش نخست مقاله كليات زيبايي شناسي مندلسزون را طرح كرده ايم و در بخش دوم با جزئيات بيش تر به بررسي وجوه گوناگون نظريه امر والاي او با تكيه بر متون اصلي اش پرداخته ايم.