سماع رنگ در غزليات شمس (كمپوزيسيون رنگ و تأثير رنگ در ادراك خودآگاه و ناخودآگاه)

در اين پژوهش، شيوه‌هاي كاربرد رنگ را در غزليات شمس مولانا بررسي كرده‌ايم؛ شيوه‌هايي كه انتقال معاني و مفاهيم ذهني او را تسريع كرده‌اند و از نظر شناختي نيز حائز اهميت هستند. رنگ در غزليات شمس بسيار تراكم دارد. به همين دليل، ما از كثرت رنگ به «سماع رنگ» تعبير كرده‌ايم. منظور از كثرت رنگ، هم تعداد رنگ‌هاست و هم رنگ در انواع نمودهاي آن و نيز شيوه‌هاي كاربرد رنگ‌ها در آن مد نظر است. اين تراكم رنگ را به طرق مختلف كه عبارتند از: كمپوزيسيون رنگ (خلوص رنگ، حركت در رنگ، هارموني رنگ و كنتراست رنگ) و تأثير رنگ در ادراك خودآگاه و ناخودآگاه، و نيز اكسپرسيون رنگ (روان‌شناسي رنگ) بيان كرده‌ايم. تركيب‌بندي رنگ‌ها در غزليات شمس، گاهي در يك بيت، گاهي در چند بيت پياپي و گاهي در هر بيت يك غزل، پي‌درپي، يك يا چند رنگ يا مصاديق رنگ‌ها به‌كار برده شده‌است. در اين پژوهش، رنگ‌هاي پربسامد را با مفاهيم آن‌ها تحليل كرده‌ايم و از اصطلاحاتي كه در فيزيك و هنر كاربرد دارند، در خدمت ادبيات و روان‌شناسي بهره برده‌ايم. به دليل گستردگي رنگ‌ها در غزليات شمس، فقط به رنگ‌هاي سفيد، سياه و قرمز بسنده كرده‌ايم. روش ما در اين تحقيق نيز كمّي و كيفي است. مولانا در همۀ غزليات خويش از رنگ‌ها براي بيان مفاهيم انتزاعي و گاهي مفاهيم محسوس و حقيقي بهره برده‌است. همچنين، از رنگ‌ها بيشتر به شكل نمادين و سمبوليك استفاده كرده‌است. در عرصۀ شعر، رنگ‌هاـ كه مُثُل‌هاي ازلي‌ هستند و فرزندان نورند و نور مادر آن‌هاست ـ ياريگر انديشۀ مولانا هستند. اين مفاهيم انتزاعي با رنگ براي انسان ملموس‌تر و محسوس‌تر مي‌گردند. نويسندگان در اين پژوهش برآنند كه ابعاد تازه‌اي از اين جهان پررمز و راز مولانا را در غزليات شمس با تلفيق رويكردهاي زيبايي‌شناختي و روان‌شناختي بازنمايي كنند.