كرامت، گرهگاه تصوف و رمانس ايراني

Dignity, the Intersection of Sufism and Iranian Romance

كرامات همواره به صوفيان بازشناخته مي شود و برجسته ترين توانايي مشايخ صوفيه به شمار مي آيد. بحث كرامت از مباحث آغازين تصوف است و بخش عمده اي از آثار صوفيان به نقل كرامات اوليا اختصاص يافته است. برپايه قرآن، انبيا در برابر منكران به انجام اعمالي فراتر از توان بشر دست مي زدند تا تاييدي بر قول و فعلشان باشد. برخي صوفيان كرامت را دال بر حقانيت ولايت خود مي دانند؛ اما برخي نيز به انكار آن برخاسته اند و كرامت را موجب ركود در مسير ترقي و كمال مي دانند. كرامت در رمانس هاي ايراني نيز ديده مي شود و از مصداق هاي توانايي قهرمان رمانس است. ريشه اين اشتراك را بايد در فرهنگ برآمده از اسطوره جست وجو كرد. نگارنده در اين پژوهش مي كوشد تا اين مشتركات را با هم بسنجد و از اين رهگذار، كرامت را خارج از داستان هاي صوفيان واكاود؛ همچنين تلاش مي شود با توجه به دو رمانس ابومسلم نامه و حمزه نامه (رمانس هايي با رويكرد مذهبي)، كراماتي كه به قهرمان رمانس نسبت داده شده است، مشخص شود و اين فرضيه بررسي شود كه «فر» يا همان نيروي معنوي كه در انديشه هاي ايران باستان مطرح بوده، ممكن است سرچشمه انديشه كرامت باشد. اصل باور در همه اين داستان ها محوريت دارد. بر اين اساس، رمانس، به ويژه رمانس مذهبي، مي كوشد تا عنصر مهم اعتقاد را در ميان مردم عامه رواج دهد؛ يعني همان هدفي را دنبال كند كه تصوف اسلامي از بيان سرگذشت اوليا دارد.