بررسي متن بياض خوشبويي بر مبناي رويكرد نقد متني

در متن‌ شناسي و تصحيح سنّتي از دانش لغت ‌شناسي و اجتهاد مصحّح در شناخت متن براي تحليل كيفيّت ‌هاي متني استفاده مي‌شود. بياض خوشبويي، متني حكمي طبّي و آموزشي است كه نسخه يگانه آن در «ديوان هند لندن، به شماره 828» نگاهداري مي‌شود. در اين جستار، براي نقد اثري كمتر شناخته شده، بر مبناي رويكرد نقد متني و روش تحليل كيفي، الگوي شناخت ‌نامه تحليلي اثر ترسيم شده است. مطابق اين الگو، متن از حيث شناسنامه متن ‌شناختي، نقد منابع، روش تصحيح مرتبط با هويت نسخه ‌شناختي، تحليل محتوا و از حيث سبك زباني ادبي نثر مؤلّف در سطوح سه‌گانه واژگاني، نحوي و بلاغي بررسي شده است. نتايج اين بررسي، نشان داد كه متن جُنگي علمي با رويكرد دوگانه تعليمي و كاربردي است. تك‌نسخه بودن آن به سنّت تكمله ‌نويسي متون علمي مرتبط بوده و در شكل بيروني يك بياض و در شكل دروني يك دانشنامه مبوّب است. جنبه ديواني اثر به همراهي اغراض زيباشناختي و آموزشي، به كيفيّت غيريكنواخت نثر در ديباچه (فني و مزيّن) نسبت به ابواب آن (نثر مرسل) انجاميده است.