ارزيابي آموزه «نفي صفات» در نهج‌البلاغه در انديشه ابن‌ميثم بحراني

توحيد صفاتي، بيان گر رابطه صفات ثبوتي حقيقي با ذات الهي است و در آن سه ديدگاه عمده مطرح است: زيادت صفات بر ذات (ديدگاه اشاعره)، نيابت ذات الهي از صفات (ديدگاه معتزله) و عينيت صفات با ذات الهي (ديدگاه اماميه). اميرالمؤمنين(ع) در خطبه اول نهج البلاغه، كمال اخلاص را نفي صفات از ذات الهي مي داند: «كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْي الصِّفَاتِ عَنْهُ». تفسيرهاي متعددي در تبيين اين روايت، عرضه شده است. نوشتار حاضر با روش توصيفيتحليلي و با هدف تحليل و ارزيابي آموزه «نفي صفات» در نهج البلاغه به بررسي اين مسئله در انديشه ابن ميثم بحراني پرداخته است. از رهگذر اين جستار مشخص مي شود كه ابن‌ميثم بحراني در حوزه هستي شناسي، نظريه نفي صفات حقيقي الهي را پذيرفته و آن را با فرهنگ ديني به‌ويژه فرهنگ نهج البلاغه هماهنگ مي داند و در حوزه معرفت شناسي، صفات الهي را اعتبارات عقلي مي داند. اعتبارات عقلي در انديشه ابن‌ميثم، برگرفته از نظام فلسفي سهروردي است و بيانگر مفاهيم ذهني صرف در مقابل مفاهيم ماهوي است. در ديدگاه ابن ميثم ميان مفاهيم منطقي و مفاهيم فلسفي خلط گرديده و صفات الهي در شمار مفاهيم منطقي قلمداد شده است.