سيماي «ديگري» در سخنان امام علي(ع)

از نظر فلاسفه، شناخت فرد به‌خاطر چندبعدي بودن آن، تنها از طريق مطالعه جنبه هاي شخصيتي وي حاصل نمي شود؛ بلكه لازم است ساحت هاي ديگر از جمله ارتباط با ساير انسان ها نيز لحاظ شود. اينجا بود كه مفهوم «خود» و «ديگري يا ديگر بودگي» در فلسفه مطرح شد. اين مفهوم به‌وسيله باختين از فلسفه وارد ادبيات شد. وي در ادبيات طرح مباحثي چون ديگري، گفتگو و غيره را در بازخواني متون گـذشته مؤث«ر مي دانست. نهج البلاغه يكي از همين متن هايي است كه اتفاقاً گفتگو در آن نقش زيادي دارد. به‌بيان‌ديگر قسمت عمده نهج البلاغه گفتگوي امام با مردم است كه در جهت پاسخ به پرسشي يا در واكنش به امري و يا غير اين ها ايراد شده است و همه اين ها در جهت افق مفهومي شنونده قرار دارد. يافته هاي اين جستار بيانگر آن است كه ديگري براي امام، گروه هاي مختلف مردم از قبيل نزديكان، حاكمان، منافقان، دشمنان و غيره هستند كه از موضع امام در قبال هريك از آن‌ها «من/ خود» متعالي امام براي شنوده و خواننده مشخص مي گردد. حال سؤال اصلي اين است كه «ديگري يا ديگران» در كلام امام چگونه نمود پيدا كرده است؟ براي پاسخ به اين پرسش از شيوه تحليلي ـ توصيفي با تكيه بر مطالعه اسنادي بهره برده و در تجزيه‌وتحليل اطلاعات از روش تحليل محتوا استفاده شده است.