صداي پاي آب بر تاريخ كهن كاشان

Trace of Water’s Footsteps on the History of Kashan

صداي گذشته و تاريخ كاشانِ كويري را بايد از ردّ پايِ آبِ كمياب يافت. صداي پاي آبي كه از معاصران ما سهراب سپهري، نمودگار شناخت و فهم آن در بن‌مايه‌هاي اسطوره‌اي و سيلان و سفر بوده و ما نيز در اين مقاله معتقديم رجوع به منابع اساطيري مربوط به آب در ناحيۀ كاشان مي‌تواند منبع و تفاسير غني و پربارتري براي شناخت گذشتۀ اجتماعي اين شهر فراهم كند. اين جستار با تأمل بر آخرين آثار مستند و مكتوب دربارۀ كاشان، يك سرنخ مهم شناسايي گذشتۀ كاشان را در گزارش مكتوب مراسم و «آيين آبي» مي‌جويد كه در منطقۀ اردهال و همزمان با جشن تيرگان و طي مراسمي به اجرا درمي‌آمده و در روستاي قالهر هرساله برگزار مي‌شده است. اين نوشته با تحليل متون و عناصر آييني و اسطوره‌اي اين جشن و آيين آب در آثار قرن سوم و رصد بازمانده‌هاي اين رسوم تاعصر حاضر (آبريزان در برخي روستاهاي ناحيۀ اردهال، آيين لتو در كاشان تا عصر پهلوي و...) بر آن است كه يكي از روزنه‌هاي شنيدن صداي پاي گذشته و برخاسته از اعماق قرون نياكان اين شهر، در آيين‌هاي آب و تداوم كاوش‌ها و بررسي‌هاي بعدي و جزئي‌تر در آن‌هاست.

Traces of waters footsteps can rarely be found in history of Kashan. Traces which Sohrab Sepehri, a contemporary figure of Kashan, showed us and its meaning runs deep in our mythology. In this article, we believe that tracing water’s footsteps gives us a better source and description on the social history of this city. Based on the recent documents about Kashan, this essay finds an important clue about the history of Kashan in the written reports of the “water ceremony, which was held in the Ardehal region, at the same time as the Tiregan ceremony, which was held every year in the Ghalhar village. This article struggles to give a new perspective on the history of Kashan based on the analysis of water ceremonies in the 3rd century A.H. and the remaining ceremonies until today (Abrizan in some villages in the Ardehal region and Latto ceremony in Kashan in the Pahlavi era) and to pave the way for furtherer studies into these water ceremonies.