كليدواژه :
عبدالرزاق كاشاني , رسايل و مصنفات , شرح احوال , جهان بيني عرفاني
چكيده فارسي :
عبدالرزاق كاشاني (م 736 ق) فيلسوف و عارفي است كه در فلسفه و تصوف اسلامي، به رغم گمنامي، از درخشندگي خاصي برخوردار است. وي با آگاهي كامل از مباني عرفان نظري و مكتب ابن عربي از يك سو و غور و تعمق در ميراث عرفاني كهن و آموزه هاي عارفاني چون ابوطالب مكي، خواجه عبدالله انصاري، ابو عبدالرحمن سلمي، سنايي، سهروردي و شيخ اشراق از سوي ديگر، توانست پيوند و تلفيقي مبارك ميان دو حوزه خراسان بزرگ و غرب اسلامي كه از آندلس و مصر نشيت مي گرفت، برقرار كند. به جز اين هنر و استعداد خاص عبدالرزاق، انديشه ها و منظومه فكري عرفاني وي، از چند جهت ديگر نيز حايز اهميت و توجه است: يكي جهان بيني خاص عرفاني او كه شامل اصلي ترين بن مايه ها و مباني عرفان كهن مي شود و مضاميني از نوع «نقش محوري عشق، انسان، عنايت و كشش حق، مقامات و احوال سلوك و ديدگاه هاي روشن بينانه و مشفقانه» در آن جلوه گر شده است. دوم پربرگ وباري و غناي اين منظومه فكري با توجه به آشنايي نويسنده با علومي چون فلسفه، حكمت، كلام، فقه، تفسير، عرفان و ارشادها و رهنمودهاي پير و مرشدش ملا عبدالصمد نطنزي. سوم عدم تقليد صرف و بي چون وچرا از ميراث عرفاني كهن و وجود نوآوري ها و خلاقيت هايي از نوع تاكيد به «عدالت» در كنار «توحيد و محبت» در سلوك و يا طرح و تدوين آيين نامه بيست وپنج بندي اخلاقي سلوكي. چهارم صبغه تعليمي آموزشي آثار عبدالرزاق و اينكه تنها جلوه گاه فوران مكاشفات و شطحيات عرفاني شهودي نيست و پنجم هنر ساده نويسي و بيان روان و جذاب مباني و موتيف هاي هاي فلسفي و عرفاني. اين هنرها و برجستگي هاي پنجگانه، به همراه تحول روحي و فكري غزالي گونه در ميانه هاي عمر و تمايل و گرايش به تصوف و فتوت، انديشه ها و جهان بيني عبدالرزاق را بيش از پيش ارزشمند و شايان توجه كرده است. در اين مقاله، ضمن بيان كلياتي در شرح احوال و تحصيلات و استادان و آثار و مذهب فقهي كاشاني، به گوشه هايي از جهان بيني عرفاني او اشاره شده است.
چكيده لاتين :
Despite his obscurity, Abd al-Razzaq Kashani (b736 AH) is a philosopher and mystic who shines bright in the firmament of Islamic philosophy and Sufism. Being fully acquainted with the foundations of theoretical mysticism and Ibn al-Arabi’s school on the one hand, and delving deep into the ancient mystical heritage and mystical teachings of Abu Talib Maki, Khajeh Abdullah Ansari, Abu Abdul Rahman Salmi, Sana’i, Suhrawardi, and Sheikh Eshraq on the other hand, Abd al-Razzaq Kashani could establish a blessed link between Greater Khorasan and the Maghreb (Islamic West) which originated from Al-Andalus and Egypt. Apart from this prodigious talent of his, Abd al-Razzaq Kashani’s mystical thoughts and poetry are also significant in several aspects: first, his particular mystical worldview which includes the main foundations and basics of ancient mysticism and reflect themes such as “pivotal role of love, human beings, God’s righteousness and bounty, echelons of spiritual journey and conduct, and enlightened views and compassionate demeanors”. Second, the richness of this poetry of thoughts which entails the author’s acquaintance with fields such as philosophy, wisdom, theology, jurisprudence, Tafsir (exegesis), and mysticism, as well as the guidance of his Master, Mulla Abdul Samad Natanzi. Third, not blindly following the ancient mystical heritage but developing innovations and creations which put emphasis on “justice” along with “monotheism and affection” in the path of spiritual journey and conduct, or drafting a twenty-five clause regulation on ethical codes and conduct. Fourth, the didactic-educational effects of Abd al-Razzaq’s works and the fact that his works were not solely a manifestation of mystical-intuitive revelations, and fifth, the art of writing lucidly and expressing philosophical-mystical motifs eloquently. These five unique traits along with the spiritual and intellectual al-Ghazali-like development in his mid-life as well as the tendency to Sufism made Abd al-Razzaq’s ideas and worldview more valuable and worthwhile. This paper throws light on Kashani’s life, education, teachers, works, and jurisprudence, and then discusses parts of his mystical worldview.
