تحليل كاركرد رسانه‌اي كتيبه‌هاي مسجد-مدرسه چهار باغ اصفهان در بيان تعاليم نبوي و عظمت پيامبر(ص)

Analyzing the Role of the Madresseh Chahar Bagh Inscriptions as a Media for Transferring the Teachings and Grandeur of the Prophet PBUH

مدارس و مسجد-مدرسه ها به ‌عنوان يكي از مهم‌ترين گونه‌هاي بناهاي تاريخي در معماري عصر صفويه اصفهان از جايگاه ويژه‌اي برخوردارند. مسجد-مدرسه چهارباغ به‌عنوان يكي از شاخص‌ترين بناهاي علمي- مذهبي عصرصفويه و گنجينه‌اي از هنر كتيبه‌نگاري ايراني- اسلامي درخور توجه بيشتري است. كتيبه‌هاي اين بنا علاوه بر ساختار چشم‌نواز داراي محتوا و مضامين عميقي است كه نياز به شناسايي و طبقه‌بندي صحيح دارد. پژوهش حاضر تلاش دارد با رويكردي نو، به مطالعه كاركرد كتيبه‌هاي اين بنا در بازتاب تعاليم و عظمت پيامبر (ص) بپردازد تا زمينه پاسخ به پرسش اصلي پژوهش يعني اينكه كاركرد رسانگي در كتيبه‌هاي مسجد-مدرسه چهارباغ چه جايگاهي داشته و بازتاب تعاليم و عظمت پيامبر (ص) در مضامين كتيبه‌ها شامل چه مواردي مي‌باشد؟ فراهم آيد. پژوهش حاضر از حيث روش، توصيفي-تحليلي بوده و جمع‌آوري اطلاعات به شيوه ميداني و كتابخانه‌اي صورت پذيرفته است، لازم به ذكر است كه نمونه‌هاي موردمطالعه به‌صورت هدفمند انتخاب‌شده‌اند، همچنين روش تجزيه‌وتحليل يافته‌ها كيفي است. بخشي از نتايج پژوهش حاضر گوياي آن است كه با توجه به طيف مضامين، ماهيت بنا و جايگاه ويژه آن، كاركرد رسانگي كتيبه‌هاي اين بنا به‌مثابه يك رسانه تاريخي-هنري در ميان ديگر كاركردها شاخص‌تر است. همچنين مهم‌ترين پيام‌هايي كه با محوريت پيامبر (ص) در ساختار و درون‌مايه كتيبه‌ها بازتاب مي‌يابد شامل احاديث نبوي، سياست مذهبي اسلام و شيعه با محوريت نبوت، ادعيه، الگوسازي از شخصيت پيامبر (ص) و مدح و ستايش ايشان در قالب‌هاي گوناگون است لازم به ذكر است كه اين مضامين بيشترين درصد فراواني را در ميان مضامين كتيبه‌هاي موردمطالعه در اين پژوهش دارند و به لحاظ كيفيت اجرا و محل قرارگيري نيز بسيار بااهميت است.

Chahar Bagh mosque/school has an important position as one of the most outstanding religious/academic monuments of the Safavid era in terms of Islamic engraving art. The present study, adopting a new approach, attempts to investigate the functions of the inscriptions of this monument in reflecting the teachings of the prophet in addition to expressing the extent of his magnificence. Attempts have been made in order to provide a setting for answering the two main questions of the study; what place did transferring function have in inscriptions of the mosque/school? an‎d in what ways do the contents of the inscriptions reflect the teachings and grandeur of The Prophet? The study has a descriptive-analytical method. The information was gathered through field and desk research. Also, the data were analyzed qualitatively. The results of the study show that with respect to the spectrum of contents, the form of the monument and its important position, the role of it as a tool for transferring Islamic ideologies is much more significant than its other functions. Furthermore, the most important messages centered around The Prophet (PBUH), were reflected in the content and structure of the inscriptions including: categorized Hadiths, the religious policy of Islam and Shiite with a focus on prophecy, prayers, modeling the personality of The Prophet and eulogy and praise for him in different ways. It should be mentioned that the afore-mentioned contents constitute a huge percent of the contents and they have a significant importance in terms of quality of implementation and place as well.