ارزيابي پتانسيل خطر اكولوژيك و منشاء يابي فلزات سنگين سرب، آرسنيك، كادميوم و روي درآب و رسوبات سطحي رودخانه قشلاق سنندج

زمينه و هدف: فلزات سنگين به علت سميت، ماندگاري در شرايط طبيعي، قابليت ورود و تجمع در زنجيره‌ي غذايي به عنوان آلوده‌كننده‌هاي جدي تلقي مي‌شوند. بنابراين مطالعه پيش‌ رو به منظور ارزيابي پتانسيل خطر اكولوژيك و منشاء‌يابي فلزات سنگين سرب، آرسنيك، كادميوم و روي درآب و رسوبات سطحي رودخانه قشلاق سنندج انجام گرفت. روش بررسي:  به اين منظور در اين پايش 16 نمونه‌ از آب و رسوبات سطحي رودخانه قشلاق جمع‌آوري شد. سپس نمونه‌ها براي تعيين غلظت عناصر آرسنيك، سرب، كادميوم و روي با روش طيف سنجي جذب اتمي مورد سنجش قرار‌گرفتند. هم چنين از شاخص پتانسيل خطر اكولوژيك [1](PERI) و شاخص غني‌شدگي [2](EF) جهت ارزيابي خطر اكولوژيك و از شاخص آلودگي فلزات سنگين [3](HPI) جهت بررسي اثر عناصرسنگين بر سلامت انسان استفاده شد. آناليز چند متغيره مانند آناليز هم بستگي و آناليز مؤلفه‌هاي اصلي [4](PCA)و شاخص غني‌شدگي جهت شناسايي پتانسيل منابع انساني آرسنيك، سرب، كادميم و روي در رودخانه قشلاق مورد استفاده قرار گرفتند. يافته ها: نتايج نشان داد كه ميانگين غلظت يك گروه از عناصر شامل Pb، Cd و Zn بيش تر از مقادير ‌زمينه بودند، درصورتي كه ميانگين غلظت As به طور قابل ملاحظه‌اي كمتر از مقادير ‌زمينه بود. عامل غني‌شدگي فلزات سنگين مورد مطالعه در رودخانه قشلاق به صورت Pb Zn Cd As به دست آمد. از سويي، نتايج به دست آمده از شاخص پتانسيل خطر اكولوژيك (PERI) درجه خطر كم را براي فلزات Pb، As و Zn نشان داد اما فلز Cd براي نقاط نمونه اي تحت تاثير تردد جاده اي داراي خطر اكولوژيك متوسط بود. بحث و نتيجه گيري: . براساس نتايج حاصل از عامل غني‌شدگي، آناليز هم بستگي و آناليز مؤلفه‌هاي اصلي مي‌توان گفت كه ميزان غلظت As بيش تر تحت تاثير ساختار زمين‌شناسي منطقه (ليتوژنيك) بوده است. غلظت Pb و Cd در چهار منطقه نمونه برداري به طور يكسان تحت تاثير كشاورزي و تردد جاده اي بوده است. هم چنين مشخص شد كه غلظت Zn تحت تاثير فاضلاب‌هاي مسكوني قرار دارد.