بررسي توزيع مكاني خطر بيابان‌زايي منطقه سبزوار با استفاده از مدل IMDPA

زمينه و هدف: بيابان‌زايي مسئله‌اي جهاني، با پيامدهاي جدي براي تنوع زيستي، ايمني محيط‌زيست، ريشه كني فقر، ثبات اجتماعي اقتصادي و توسعه پايدار در سراسر جهان مي باشد. مناسب ترين روش براي تعيين شدت خطر بيابان‌زايي، استفاده از مدل هاي تجربي است. هدف از اين پژوهش تعيين توزيع مكاني خطر بيابان‌زايي منطقه سبزوار با استفاده از مدل IMDPA و سيستم اطلاعات جغرافيايي است. روش بررسي: به‌منظور بررسي شدت بيابان‌زايي در منطقه سبزوار، از تمام معيارهاي مدل IMDPA استفاده گرديد. براي اين منظور، ابتدا نقشه واحدهاي كاري (رخساره هاي ژئومورفولوژي) با استفاده از نقشه هاي شيب، زمين شناسي، پوشش گياهي، كاربري اراضي، تصاوير ماهواره اي لندست 5 و گوگل ارث در 4 واحد، 10 تيپ و 96 رخساره تهيه گرديد. سپس در هر واحد كاري، با استفاده از مدل IMDPA شاخص ها ارزش دهي شد و از ميانگين هندسي آن ها ارزش هر معيار تعيين گرديد. ارزش هر گروه از ميانگين هندسي معيارهاي آن مشخص؛ و از ميانگين هندسي ارزش گروه ها، نقشه شدت بيابان‌زايي منطقه به دست آمد. يافته‌ها: نتايج نشان داد، كه معيارهاي آب و آبياري و فرسايش با ميانگين وزني 2.94 و 2.72 بيش ترين تأثير را در بيابان‌زايي منطقه داشتند. منطقه سبزوار با استفاده از اين مدل به دو كلاس متوسط (II) و شديد (IV) تقسيم شد، كه بيش ترين سطح منطقه را كلاس متوسط (85.07 درصد) پوشش داد. بحث و نتيجه‌گيري: منطقه سبزوار از روند ژئومورفولوژيكي متنوعي از كوهستان تا پلايا برخوردار مي‌باشد و تقسيم بندي آن به دو كلاس بيابان‌زايي نشان دهنده آسان گيري مدل IMDPA در تهيه نقشه خطر بيابان‌زايي است. دليل اين امر را مي توان در شاخص هاي متنوع، ميانگين هندسي و كلاس بندي نامتوازن جستجو كرد. نقشه خطر مذكور به همراه شاخص ها كليدي مؤثر در بيابان‌زايي منطقه سبزوار مي توانند در جهت مهار بيابان‌زايي و نيل به توسعه پايدار مورداستفاده برنامه ريزان قرار گيرند.