آشكارسازي و ارزيابي تغييرات دوره‌اي رودخانه مرزي سومبار در شمال شرق ايران از شاخص‌هاي مورفومتري رودخانه و سنجش‌ازدور

Detection and Evaluation of Periodic Changes in the Sumbar River in Northeast Iran from River Morphometric and Measurement Indices

مرز پديده­اي ژئواستراتژيك و ژئوپليتيك مي ­باشد كه وقتي با عوارض طبيعي همراه مي‌شوند همواره دستخوش تغييراتي مي‌گردند. امروزه براي پرهيز از مناقشات كشورها با دقت مرز را تعيين و علامت‌گذاري مي­كنند. بنابر اين ضروري است از ابزارها و تكنيك‌هاي جديد اين تغييرات شناسايي و برنامه‌ريزي لازم براي ساماندهي اين معضل سياسي انجام گيرد. رودخانه و حوضه آبخيز سومبار (پرسه سو) يكي از سرشاخه‌هاي رودخانه اترك است كه در اثر سيلاب‌هاي دوره‌اي تغييرات زيادي داشته و براي ساكنين اين منطقه مشكلات زيادي به وجود آورده است. در اين تحقيق با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي، مدل رقومي ارتفاعي و تصاوير ماهواره لندست، سال‌هاي 1987 و 2017 و تصوير سال 2008 ماهواره‌اي آر اس هندوستان و نرم‌افزارهاي Auto CAD، ENIV و Arc map، بستر دقيق رودخانه تعيين و پارامترهاي مورفومتري بستر رودخانه در دو بازه محاسبه شد. سپس بر اساس بازديد ميداني و همچنين ملاحظات زمين‌شناسي و تغييرات كاربري ارضي، تغييرات بستر رودخانه سومبار مورد تحليل و ارزيابي قرار گرفت. بر اساس محاسبات انجام‌شده مشخص شد، طول رودخانه سومبار در سال 1989، 58/48 كيلومتر بوده كه اين ميزان در سال 2008، به 46/48 كيلومتر و در سال 2017 به 29/47 كيلومتر كاهش‌يافته است، ميانگين زاويه مركزي پيچان‌رودهاي رودخانه سومبار 83/40 درجه در سال 1987 كه اين ميزان در سال 2008 به 27/36 درجه و در سال 2017 به 61/30 رسيده است كه اين مقدار در بازه دوم بيشتر از بازه اول مي‌باشد. تعداد پيچان‌رودها در سال 1987، 154 عدد بوده كه اين ميزان در سال 2008، 144 و در سال 2017 به 136 پيچان‌رود كاهش پيداكرده است. بر اساس يافته‌ها، بخش وسيعي از ساحل ايراني سومبار در حال فرسايش جرياني رودخانه قرار دارد و اقداماتي از قبيل مقاوم‌سازي بستر و ايجاد بسترهاي مصنوعي اجتناب‌ناپذير است. بااين‌وجود پيشنهاد مي‌شود اين اقدامات با رعايت شرايط هيدروديناميك رودخانه باشد.

Boundaries are geostrategic and geopolitical phenomena that are constantly undergoing changes when accompanied by natural disasters. Today, states carefully mark and mark the border to avoid disputes. Therefore, it is necessary to identify and plan for these changes through the new tools and techniques needed to address this political dilemma. River and watershed of Sumbar (Perce Su) is one of the tributaries of Atrak River that has been changed by periodic floods and has caused many problems for the residents of this area. In this study, using topographic maps, geology, digital elevation model and Landsat satellite imagery, 1987 and 2017 and Indian RS satellite image 2008 and Auto CAD, ENIV and Arc map software, accurate river bed determination and river bed morphometric parameters It was calculated in two intervals. Subsequently, changes in the bed of the Sumbar River were analyzed and evaluated based on field surveys as well as geological and land use changes. Calculations show that the length of the Sumbar River in 1989 was 48.58 kilometers, which decreased to 48.46 kilometers in 2008 and to 47.29 kilometers in 2017, the mean central angle of the Summar River twists 83. / 40 degrees in 1987, reaching 36.27 degrees in 2008 and 30.61 degrees in 2017, which is higher than in the second. The number of twists and turns in 1987 was 154, down from 144 in 2008 and 136 in 2017. According to the findings, a large part of the Iranian coast of Sumbar is being eroded by the river, and measures such as bed reinforcement and artificial bedding are inevitable. However, it is recommended that these measures be in accordance with river hydrodynamic conditions.