كليدواژه :
فاعليت الهي , فاعل بالعنايه , فاعل بالتجلي , زيادت علم الهي بر ذات , صدرالمتالهين
چكيده فارسي :
يكي از مباحث مهم در الهيات بالمعني الاخص، تبيين چگونگي فاعليت حضرت حق است؛ آنچه به عنوان ديدگاه منتخب ملاصدرا از آثار اين حكيم قابل درك است، نظريه فاعليت بالتجلي است؛ طبق اين ديدگاه خداوند متعال بر اساس علم به ممكنات، كه عين ذات خداوند، بلكه عين علم به خود او است، فاعل بي‌واسطه‌ي همه‌ي موجودات امكاني است، بگونه‌اي كه ممكنات، موجودات رابط بوده و تنها موجود اصيل، حضرت حق متعال است.
با اين وصف، ملاصدرا در برخي آثارش و در مبحث مرتبط با تبيين نوع فاعليّت الهي، فاعليّت بالعنايه را به عنوان ديدگاه منتخب خويش، معرّفي مي‌كند، حال آنكه فاعليّت بالعنايه ديدگاه منتخب فيلسوفان مشّاء محسوب مي‌شود. بكارگيري اين اصطلاح، سبب اين ابهام شده است كه در نهايت، ديدگاه ملاصدرا چه تفاوتي با ديدگاه حكماي مشّاء در نحوه‌ي فاعليت الهي دارد.
در اين نوشتار، رويكردهاي مختلف فلاسفه‌ي صدرايي: رويكرد حكيم سبزواري و حكيم زنوزي، رويكرد ملا علي نوري، و رويكرد استاد حسن‌زاده آملي، در جهت رفع اين ابهام، طرح و بررسي انتقادي شده است، و در نهايت، راه‌حل حكيم ملاعلي نوري تقويت شده است. بر طبق رويكرد منتخب، فاعليّت عنايي همچون علم عنايي، اصطلاحي مختص به حكمت مشّاء نيست، و مختصات حكمت مشّاء همچون زيادت علم بر ذات، مقوّم آن نيستند.
چكيده لاتين :
Explanation of God's agency is one of the most important topics in philosophical theology. The causality through self-manifestation (Fa'aliyyat Bi al Tajalli) is perceived as Mulla Sadra's chosen point of view in his works. According to it, God, based on his knowledge of the creatures, which is the same to essence of God, but is the same to his knowledge to Himself, is the immediate creater of all creations, so that the creations are Dependent Creatures in their essense, and God is the only original being. However, Mulla Sadra in some of his works, discribtes the theory of causality through providence (Fa'aliyyat Bi al inayat), that is considered as Peripatetic philosophers' view, as his chosen theory in circumstance of God's agency. So, using this term by Mulla Sadra has led to this ambiguity that wht's the ultimate view of Mulla Sadra in this issue, and what's the different between Mulla Sadra and peripatetic philosophers in this topic. This article has describsed the solutions suggested by Sadrai Philosophers, and finnaly, has chosed Mulla Ali's view as a correct. Based on chosen solution, the term of (Fa'aliyyat Bi al inayat) isn’t specific for peripatetic philosophers, and their specifics views, aren’t inherent of this term.
